ABD Başkanı Donald Trump, NATO zirvesinde müttekfikleriyle bütçe hedefine ilişkin tonu giderek sertleşen bir tartışmanın içerisine girdi. Ancak, zirve boyunca Trump'ın diğer ülkelere yönelttiği suçlamaların büyük ölçüde yanlış olduğu açığa çıktı.
Trump’ın iddialarından en çok konuşulanı, Avrupa ülkelerinin 2014'teki NATO zirvesinde karar altına alınan GSYH'lerinin yüzde 2'sini savunmaya harcama hedefine uymamalarıydı. Bu konuyu, Trump zirveyi terkettikten sonra, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron açıklığa kavuşturdu. Macron, konulan yüzde 2'lik hedefin 2024'e kadar süresi olduğu hatırlattı. Trump’ın bahsettiği yüzde 2'lik hedef 2014'te, yani Trump hala televizyon ikonuyken Galler’deki NATO zirvesinde kararlaştırılmıştı.
‘YÜZDE 2'LİK HEDEF YÜZDE 4'E ÇIKMALI’
ABD Başkanı Twitter’da yaptığı bir paylaşımda, "Bütün NATO ülkeleri yüzde 2 hedefine ulaşmalı ve bu nihai olarak yüzde 4’e çıkmalı" dedi. Fakat herhangi bir ülke 2014'te belirlenen yüzde 2 hedefini yükseltmeyi kabul etmedi. Trump bu iddiada bulunduğu Twitter paylaşımında Almanya'yı da "Enerji ihtiyacı için Rusya'dan gelen boru hattına milyarlarca dolar yatırdı. Kabul edilemez!" sözleriyle suçlamıştı.
TRUMP VARLIĞIYLA VERİLİ DURUMU DEĞİŞTİRDİĞİNİ İDDİA EDİYOR
Trump, diplomasi kurallarına sığmayan sert eleştirileriyle, üye ülkelerin NATO’ya daha fazla katkı koymasını sağladığını düşünüyor. Trump bir açıklamasında “Sözlerini gerçekten tuttular... Savunmaya fazladan 33 milyar dolar harcadılar... Rakam 40 milyar dolardan yüksek dahi olabilir” sözlerini kullanmıştı. Fakat, Trump'ın bahsettiği miktar (33 milyar dolar), 2014’ten bu yana artan harcamaları ifade ediyor.
NATO'nun bu hafta yayınlanan analizinde, ABD'nin Avrupalı müttefiklerinin ve Kanada'nın savunma harcamalarının, bu dönemde 272 milyar dolardan 312 milyar dolara çıktığı görülüyor. Trump'ın kendi eseri olduğunu iddia ettiği artış oranı 2017 ve 2018 döneminde gerçekleşti.
NATO kaynaklarına göre, 2014'ten bu yana toplam 22 ülke, savunma harcamalarının GSYH'ye oranını arttırdı. Ancak ABD bunlardan biri değil. ABD, savunma harcamalarının GSYH'ye oranının en yüksek olduğu NATO ülkesi olabilir, ancak Obama'nın son yılında yüzde 3,56 olan oran, Trump döneminde yaklaşık yüzde 3,5'e düştü.
ABD'nin Afganistan'da ve Irak'ta yoğun bir şekilde yer aldığı 2011'de, savunma harcamaları GSYH’nin yüzde 4,78'iydi. NATO, 2010 yılına göre, ABD'nin savunma harcamalarının 2011'de 726 milyar dolar iken 2018'de 623 milyar dolara düştüğünü hesapladı.
YÜZDE 2 HEDEFİ NASIL BİR ARTIŞI İFADE EDİYOR?
Şu anda NATO üyesi ülkeler tarafından yapılan savunma harcamaları, bu ülkelerin toplam GSYH'lerinin yüzde 2,40'ına eşit. Yani NATO üyesi 29 ülkenin savunmaya harcadıkları toplam değer 1 trilyon 13 milyar dolara eşit.
Bu toplama en büyük katkı 706 milyar dolarla ABD'ye ait. ABD'nin askeri harcamaları, NATO'nun geri kalanının iki katından fazlayken, NATO üyesi diğer büyük ülkelerin harcamaları Trump'ın kendince haklı olduğuna işaret ediyor. ABD’nin askeri harcamaları GSYH’sinin yüzde 3,5'iyken, Trump'ın eleştirdiği Almanya için ise bu oran yüzde 1,24'e eşit. Söz konusu oran 51 milyar dolara tekabül ediyor.
Trump'ın ısrarla talep ettiği gibi, Almanya yüzde 2'lik hedefe uyduğu takdirde Almanya'nın payı (GSYH'si hiç büyümese bile) 31 milyar dolar artarak, 82 milyar dolara çıkacak. Bütün Avrupa bu kurala uyduğu takdirde bu değer 285 milyar dolardan yaklaşık 380 milyar dolara çıkacak. Yani 2014'te alınan karar NATO üyesi ülkelerin askeri harcamalarını 100 milyar dolara yakın artırmayı hedefliyordu. Eğer hedefin 2024 olduğunu düşünülürse, GSYH artışı da hesaba katılırsa, bu değer daha yüksek bir düzeyi ifade edecek.
TRUMP’IN YÜZDE 4 ÇIKIŞI
Donald Trump Almanya’yı hedef aldığı Twitter paylaşımında kimsenin onaylamadığı, resmi olmayan fakat kendisinin NATO’ya koyduğu yüzde 4 hedefinden bahsetmişti. 2011'den beri GSYH'sinin yüzde 4'ünden fazlasını askeri harcamalara ayıran tek devlet ABD oldu. 2011'den başlayarak üç yıl art arda savunma harcamalarının GSYH'sine oranı yüzde 4'ün üzerinde değerler seyreden ABD, son NATO liderler zirvesinin ardından NATO üyesi bütün ülkelerin harcamalarını yüzde 4'e çıkarmalarını talep etmiş oldu.
Trump'ın bu talebi resmi bir şekilde mi yaptığı yoksa, bunun sadece bir pazarlık taktiği mi olduğu net değil. Ancak NATO'nun şimdilik ilan edilmiş böyle bir hedefi yok. Trump, bu kararı için 2024 gibi bir tarih vermese de, güncel GSYH düzeyleri açısından harcamaların yüzde 4’e çıkması, 29 ülkenin savunma harcamalarının yaklaşık 1 trilyon 688 milyar gibi son derecek yüksek bir düzeye çıkması anlamına geliyor.
TRUMP BU HARCAMALARLA KİMİ KORUYACAK?
ABD Başkanı Donald Trump'ın iddiasına göre ABD ve müttefikleri Avrupa'yı Rusya'dan koruma görevini üstlenmiş durumda. Ancak 2016 yılına göre ABD tek başına dünya çapındaki askeri harcamaların tamamının yüzde 36'sını yapıyor.
Dünyada en çok askeri harcama yapan ülke ABD iken, onu Çin ve Rusya takip ediyor. Ancak Çin ve Rusya'nın toplam askeri harcamaları ABD'nin harcamalarının sadece yüzde 47'si düzeyinde. ABD'nin ve NATO'nun bu kadar fazla askeri harcamayla ne yapacağı, "değişen koşullarda İttifak'ın güvenliğini sağlamak" gibi soyut bir hedefin dışında açıklanmış değil.
Ancak Trump'ın NATO'ya dönük müdahalelerinin ABD savunma sanayine yeni pazarlar yaratma, ülkenin ticaret açığını azaltmaya yönelik boyutları olduğu, sadece NATO üyesi ülkeler arasında bir bütçe dengesizliği meselesi olmadığı da anlaşılıyor. Aynı zamanda Trump'ın Çin ve AB'ye yönelik ticaret düzenlemeleri üzerinden açtığı savaşla ilgili olduğu, ABD'nin ekonomik güç kaybına fren koyma çabasını da yansıttığı düşünülebilir.
