Kısa tarih turu: Halep 5 yıl boyunca nasıl direndi?

Suriye savaşı başladığından bu yana Halep, hem bölgesel hem de uluslararası satranç tahtasının merkezinde yer aldı. 2013'te "düştü düşecek" noktasına gelen kent, Suriye ordusu ve müttefiklerinin büyük direnişi ile adım adım kurtarılıyor.

Emre Köse

Halep, emperyalizm destekli vekalet savaştan önce 2 milyonu aşkın nüfusa ev sahipliği yapıyordu.

2011 yılı ortalarında Dera ve Humus kentlerinde birer birer silahlı eylemler başlarken Halep merkezde 2012 yılı ortalarına kadar herhangi bir hareketlilik yoktu.

Cihatçı gruplar Halep merkezden çok yoksullukla baş başa kalan kırsalda taban bulabilmişti. Halep merkezdeki Esad karşıtı gösteriler fiyaskoyla sonuçlanınca kentin kırsal bölgelerinden otobüslerle eylemci taşındığı biliniyordu.

Kırsaldaki ufak çaplı çatışmaların haricinde Halep'in merkezi 2012 yazına kadar sakindi. 2012 Mayıs ayına doğru batı destekli cihatçı gruplar, Türkiye'den Suriye sınırlarına sokuldu. Cihatçıların yaptığı ilk iş, Türkiye'den ikmal hatları edinmek üzere Bab el-Hava, Bab es-Seleme ve Cerablus sınır geçişlerini ele geçirmek oldu.

Sınır kapılarında kontrolü ele geçirerek kendilerine güvenli ikmal hatları sağlayan gruplar, kısa bir süre içerisinde Halep merkezin doğu bölümünü ele geçirmeyi başardı. Bu saldırılarda yabancı uyruklu cihatçıların ve El Kaide'nin rolü büyük.

BATI HALEP KUŞATILIYOR

2013 yılı ortalarında ÖSO ve Nusra Cephesi'ne müttefik olarak IŞİD'İn de denkleme girmesiyle Suriye yönetiminin kontrolündeki Halep merkezin batı tarafı tamamen kuşatıldı.

Cihatçı çetelerin kuşatması altında açlıkla yüz yüze kalan batı Halep, onlarca saldırıya rağmen bir şekilde direnebildi.


Halep'teki 'muhalif' vahşetinden görüntüler - 1


Halep'teki 'muhalif' vahşetinden görüntüler - 2

2013 yılının başında Lübnan Hizbullah'ı genel sekreteri Hasan Nasrallah'ın Suriye'ye gireceklerini duyurmasıyla Suriye yönetimi önemli bir müttefik kazandı.

Kuşatma altında bulunan Batı Halep'e pantolonundaki tavuğu geçirmek isteyen bir çocuk "muhalifler" tarafından yakalanıyor.

Ağustos 2013'te ise, uzun süredir kuşatma altında bulunan kuzey Halep'teki Minğ Hava Üssü cihatçıların eline geçti. Burada önemli olan nokta, saldırıyı IŞİD'in komuta etmesi ve ÖSO'nun da IŞİD'le ittifak hâlinde olmasıydı.


Minğ Hava Üssü'nde ÖSO'cular ve IŞİD'li "kardeşleri" birlikte


IŞİD'liler Minğ Üssü'nde Batılı gazetecilere poz verirken


2013 Haziranı'nda Halep bu hâldeydi...

KUSAYR ZAFERİ DENGELERİ DEĞİŞTİRİYOR

Lübnan Hizbullah'ının devreye girmesiyle 2013 Temmuz ayında savaşın dönüm noktası sayılabilecek bir hadise yaşandı. Hizbullah güçleri, Suriye ordusuyla koordineli bir şekilde hareket ederek Humus'un güneyindeki Kusayr kentini cihatçılardan temizlemeyi başardı.


Kusayr'dan bir görüntü

Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, Kusayr savaşını şöyle anlatmıştı:

Suriye, silahlı grupların eline düşerse, Lübnan’ın geleceği ne olur? Eğer Kusayr ve Kalamun’daki sorumluluğumuzu yerine getirmeseydik yüzlerce bombalı araç Lübnan’a girerdi.

Bu olay, batı Halep'in düşmesi için gün sayıldığı sırada savaşın seyrini değiştirdi. Cihatçı gruplara ciddi bir moral düşüşü yaşatan bu zafer sonrasında Suriye ordusu Halep'te işe koyuldu.

Hama'nın doğusundaki Selemiye kentinden Halep'in güneydoğusundaki Safira kentine ikmal hattı sağlayan Suriye ordusu 2013 sonbahar aylarında harekete geçti.


Suriye ordusu Kusayr'da

Temmuz 2014'e kadar Halep'in güneydoğusundaki Filistinli mülteci kampı olan Neyrab'ın ve kentin kuzeydoğusundaki Şeyh Neccar sanayi bölgesinin cihatçılardan temizlenmesi ve Halep merkez cezaevindeki kuşatmanın kırılması gibi çok sayıda önemli kazanım elde edildi.

Şeyh Neccar'daki fabrikaların sökülerek Türkiye'ye taşındığı söyleniyordu. 

HALEP CEZAEVİ DİRENİŞİ

22 Mayıs 2014'te 2 sene boyunca kuşatma altında kalan Halep merkez cezaevinin kurtarılması da savaşın bir diğer dönüm noktası oldu.


Halep Cezaevi'nden bir görüntü

Bu zafer Suriye ordusu ve Esad'ı destekleyen siviller nezdinde büyük bir moral kaynağı oldu. Ayrıca cihatçıların Halep'e ulaşan ana ikmal hattı olan Azaz-Kilis otoyolu tehlikeye girdi.

Suriye ordusunun kuşatmayı kırma operasyonu sırasında öldürdüğü cihatçı sayısı rekor seviyedeydi.

Bu arada merkez cezaevinin yakınındaki yine kuşatma altında olan El Kındi Hastanesi, yoğun intihar saldırıları sonrasında tutunamayarak cihatçı grupların eline geçti.


El Kındi Hastanesi'nin son hâli. Militanlar saldırmadan önce hastanede 250 doktor, 650 hemşire bulunuyordu. Mısır ile Suriye'nin birleştiği "Birleşik Arap Cumhuriyet" döneminde inşa edilen hastaneye yönelik saldırıya İslami Cephe, Ahrar'uş Şam, Tevhid Tugayı, Nusra Cephesi ve El Fecr İslami Hareketi katılmıştı.


ÖSO ve müttefiki Nusra, El Kındi Hastaesi'nde sağ kalan Suriye askerlerini birer birer katletti.


2014 Nisanı'ndan bir harita (Kaynak: Syrian Perspective)

SAKİN GEÇEN 2015, SİVİLLERİ VURDU

2014 yılı boyunca şiddetli çatışmalara sahne olan Halep, 2015'te sakin sayılırdı. Suriye uçakları kentin doğu bölümünü ve kırsalını bombalarken cihatçı gruplar da kentin batısını cehennem toplarıyla (mutfak tüpünden yapılan el yapımı roket) vurdu.

Özellikle Halep'in batısındaki Hıristiyan çoğunluklu nüfusun varlık gösterdiği Aziziye, Hamdaniye gibi semtler bu saldıların yoğun hedefinde oldu. Yüzlerce sivil hayatını kaybetti. 

Uluslararası ve bölgesel bir satrancın merkezi olan Halep'teki kuşatmayı Suriye ordusu 2015'te başlatabilecek durumdayken, bölgesel bir savaşa davetiye çıkartmamak için, politik gerekçelerle çemberi kapatmamıştı.


2013'te başlayan kuşatma süresince Batı Halep açlıkla boğuşmuştu.

2015 yılının sonlarına doğru Suriye ordusu, Lübnan Hizbullah'ı ve Haşd eş-Şaabi'ye bağlı Iraklı milis güçlerinin de desteğiyle Halep'in güneyindeki Hadır ve Eys isimli iki önemli kasabada kontrol sağlayarak cihatçıların elindeki İdlib'in vilayet sınırlarına kadar ulaştı.

Son 6 ayda Hadır hariç bu kazanımların tamamı cihatçı grupların yoğun saldırıları sonrasında kaybedildi.

2015 Kasımı'nda ise, Suriye ordusu doğu Halep'te 3 senedir IŞİD kuşatması altında bulunan Kuveyres Üssü'nü sert çatışmaların ardından kurtardı.


Kuveyres kuşatmasını kıran askerler


2015 Şubatı'ndan bir Halep haritası (Kaynak: @PetoLucem)

2016 DÖNÜM NOKTASI OLDU

Bu yıl Şubat ayında Suriye ordusu, Lübnan Hizbullah'ı ve Iraklı milis güçlerinin de desteğiyle Halep'in kuzeyinde 4 yıldır kuşatma altında olan iki Şii kasabası Nubl ve Zahra'ya ulaşarak kuşatmayı kırdı. Bu sayede cihatçıların Türkiye'den Halep'e giden en önemli ikmal hattı olan Azaz koridoru kapatıldı.

Bu sırada YPG'nin öncülük ettiği Suriye Demokratik Güçleri de Afrin'in doğusuna doğru ilerleyerek Tel Rıfat'ta kontrolü ele geçirerek Azaz ve Mare'nin girişine kadar ulaştı.

Nusra ve müttefiki diğer gruplar, Halep'in güneyinde bu yılın başına kadar kaybettikleri bölgeleri geri almaya yoğunlaştıkları sırada Suriye ordusu Halep'in kuzeyindeki Mellah çiftliklerinden ve Leyramun semtinden harekete geçti. Mayıs ayındaki ilerleme girişimleri başarısızlıkla sonuçlansa da geçtiğimiz Haziran ayından itibaren Suriye ordusu Mellah çiftlikleri ve Leyramun'da ilerlemeye başladı.

Ordu birlikleri Mellah ve Leyramun'dan koordineli bir şekilde ilerleyerek El Kastillo otoyolunu, cihatçı grupların Bab el-Hava'ya giden son ikmal hattını kapattı.

Suriye ordusu kuzeyden ve YPG/SDG Şeyh Maksud semtinin batısından koordineli bir şekilde ilerleyerek Beni Zeyd semtini üç koldan kuşattı. Artık ikmal yolu kalmayan cihatçılar çok fazla tutunamadı ve Beni Zeyd, yaklaşık 6 saatte tamamen Suriye ordusunun denetimine girdi.


7 Temmuz 2016 itibariyle Halep'te durum (Kaynak: @PetoLucem)


31 Temmuz itibariyle Halep'te durum (Kaynak: @PetoLucem)