Germanwings yolcu uçağının düşmesi üzerine yürütülen soruşturmada, pek çok şey hâlâ netliğe kavuşmadı. Soruşturmayı yürüten Marsilya Başsavcılığı'nın üzerinde yoğunlaştığı en önemli varsayım, yardımcı pilot Andreas Lubitz'ın uçağı kasten düşürdüğü iddiası.
Bu varsayımı destekleyecek kimi veriler var. Bu iddiaların başında, kara kutudaki ses kayıtları geliyor. İkinci kara kutu ise henüz bulunamadı. Yardımcı pilotun başpilot tuvalette gittikten sonra kapıyı kilitleyerek içeri almadığına dair ses kayıtları, ortaya çıkan ilk veriler arasında. Bu sırada uçağın ani bir iniş göstermesi ve sonrasında dağa çarpması, yardımcı pilotun bu olayda birinci dercede sorumluluğu olduğu kanısını güçlendiriyor.
HAZIR VE BASİT YANIT GAZETECİLİĞİ
Olay sonrasında bu iddialar tartışılırken, Almanya'nın sansasyona düşkün bulvar gazetesi Bild, yardımcı pilot Andreas Lubitz'in 26 yaşındaki eski hostes sevgilisi Maria W. ile yapılan röportajı yayınladı. Bu röportajda Maria W., Andreas Lubitz'in kendisine çok az paraya çalışmak zorunda kaldıklarından ve ağır iş koşullarından sıkça yakındığını, sözleşme güvencelerinin olmamasını kabul edemediğini, pilotlar üzerinde çok ağır baskıların olduğunu belirttiğinden söz ediyor. Ve ekliyor: '''Öyle bir şey yapacağım ki, sistem değişecek ve herkes benden söz edecek' derdi."
Sansasyonlara koşullanmış okurun aradığı ''hazır ve basit yanıt'' da bu noktada bulunuyor: Suçlu yardımcı pilot! Cinnet geçirdi ve kendisiyle birlikte 149 kişiyi de ölüme götürdü. Ağır çalışma koşullarının kaldırılamaz yükü, güvencesizlik, çok yönlü iş baskısı... hepsi görmezden geliniyor, varsa yoksa ''cinnet'' efekti öne çıkartılıyor.
Germanwings kazasında, burjuva basınının en düzeysiz kesimi için aranan "basit çözüm" alelacele dolaşıma sokuldu. Kamuoyu rahatlatıldı, ''kafayı yemiş herifin biri'' şablonu hap gibi okurun ağzına tıkıldı.
'MALİYET HESAPLARI HER ŞEYDEN ÖNEMLİ'
Oysa bakın konunun uzmanı kişiler mevcut çalışma koşulları için ne diyor?
1986-2005 yılları arasında Alman Hava ve Uzay Yolculukları Dairesi'nde (DLR) psikolojik araştırmalar müdürü olarak çalışan Klaus Martin Goeters, pilotluk eğitimi konusunda şunları söylüyor: ''Bir pilotun eğitimi yaklaşık 100 bin avroya mal oluyor. Eğitimini olası bir nedenden dolayı yarıda bırakan bir pilot adayının işverene maliyeti çok yüksektir. (...) Bundan dolayıdır ki, yasal planda psikolojik test zorunluluğu bulunmuyor. (1)
Goeters'in yargısını paylaşan bir başka uzman Dr. Viktor Oubaid ise hazırladığı uzun raporda şu ifadelere yer veriyor: ''Sosyal gerilimlerden dolayı güvenlik riskleri beş kat daha artmıştır."(2) Dr. Oubaid'in raporunda, her pilot adayının toplam maliyeti 120 bin avro olarak verilirken, eğitimi yarıda bırakma ya da bir şekilde başarısız olma durumunda bunun şirkete maliyeti 50 bin avro olarak belirtiliyor.
Pilot adaylarında başvurudan sonra eğitime alınanların yalnızca yüzde 3'nün testleri geçememesini, ''mali tasarruf politikası'' ile açıklıyor Dr. Oubaid. Teknik nedenlerle kazaların yalnızca yüzde 5 civarında olduğunu söyleyen Oubaid, sosyal gerilim kaynaklı kazaların ise bunun beş katı daha fazla olduğunu belirtiyor. Yine bu veriler içinde yer alan bir bilgi de eğitim sürecindeki kaza nedenlerine ilişkin. Eğitim sırasında kaza yapma ya da kazanın eşiğine gelme oranlarının yüzde 26 ile ''genel iletişim bozukluğu''mdam kaynaklı olduğunu belirtiyor.
Bir başka hava yolu psikoloğu Reiner Kemmer ise, Deutschlandfunk'a (DLF) verdiği röportajda pilot için depresyon tesbiti, ''işini kaybetme kriteridir'' diyor. Andreas Lubitz'in aldığı tedaviyi gizlemesi ve raporunu yırtıp atmasının mantığı, bu bilgiler eşliğinde daha bir anlam kazanıyor.(3)
Çok açık ki, Andreas Lubitz, gayri insani çalışma koşullarına dayanamamış, hasta olmuştur.
UCUZ UÇUŞ TARİFESİNİN KAYNAĞI
Kapitalizm koşullarında kârın insanı öncelediği gerçeği her insanın tecrübe ettiği evrensel bir gerçek. Almanya'daki pilot eğitiminde olsun, eğitim sonrası çalışma yaşamında olsun bu keskin kural geçerlidir. 150 insanın yaşamını yitirdiği uçak trajedisinin her boyutunda para, kâr ve maliyet hesabı başat unsurdur. Ulaşım kavramları literatürüne son 30 yıl içinde giren ''Billgfluggeselschaft'' (ucuz uçuş tarifi) hangi maliyet hesabının sonucudur acaba?
Alman Pilotlar Sendikası (RPG) yaptığı açıklamada, ''Kaptanların yaklaşık yüzde 72'si tam iş sözleşmesine sahip değildir'' diyor. Alman Cockpit Birliği (VC) Başkanı Ilja Schulz, ucuz uçuş tarifelerinin pilotlara 'maliyeti'ni hesaplarken şu ifadeleri kullanıyor: ''Çalışanların temel hakları yaralanmıştır."(4)
Daha da ilginci, Alman büyük sermayesinin yayın organı Handelsblatt'da şunları okuyabiliyoruz: ''Pilotlara saygı gösterilmiyor. Yaz aylarında pilotlar için tatil mümkün değil. Brüt 6 bin avroya çalışan pilotların, giderleri ve vergi kesintileri düşüldüğünde ellerinde yaşamak için yalnızca 500 avro kalıyor''.(5) Bu değerlendirme her ne kadar 2014 yılında ''Rainair'' için yapılmışsa da, Germanwings için de pekala geçerlidir. Çünkü her iki şirkette neoliberal özelleştirme politikalarının bir sonucu olarak kurulmuşlardır.
Alman devlet kurumu olan Lufthansa'nın, 90'lı yılların başında özelleştirme politikalarını hayata geçirmesinin ürünü olan ucuz uçuş şirketi Germanwings, 2002 yılında Lufthansa'nın yan şirketi olarak kuruldu. Alman pazarında yüzde 17,8 paya sahip. Daha az yük hakkı, daha sıkı oturma grubu, internet üzerinden bilet satın alma, bir bardak su ve küçücük sandeviç dışında her şeyin parayla satıldığı bu uçuşlar, asıl "tasarruf"u personal giderlerinden yapılan, esnek çalışma ve derin sömürü mekanizmasının örgütlenmiş halleridir. Pilotlar Sendikası Başkanı'nın da açıkladığı gibi, uçuşlarda çalışan pilotların yüzde 72'sinin sendikal, sosyal hakkı da bulunmuyor.
19 Aralık 2010'da, A319-132 tipi airbus yolcu uçağında, yine Germanwings şirketindeki pilotlar bir zehirlenme kazası geçirmişti. Uçak acil iniş yaptı; pilotlar tedavi altına alındı. Federal Hava Kaza Araştırmaları Dairesi (BFU) yaptığı araştırma sonucunda, ''Ağır bir kokunun kokpit bölümüne sızmış olması''nı rapor etmişti.(6)
Son olayda da böyle bir şeyin olmadığını, şu aşamada, kesin olarak söylemek mümkün değil. Belirtmek gerekiyor ki, ihtimaller yelpazesi henüz teke inmiş değil. Ama kesin olan bir şey var: Her ne kadar burjuva basını aksini iddia etse; öldüren pilot değil, kapitalizm!
Kaynaklar:
(1) http://www.spiegel.de/wissenschaft/medizin/germanwings-absturz-psycholog...
(2) http://www.google.de/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CCoQF...
(3) http://www.deutschlandfunk.de/pilotenausbildung-depression-ist-ausschlus...
(4) http://www.handelsblatt.com/unternehmen/handel-konsumgueter/schlechte-be...
(5) http://www.handelsblatt.com/unternehmen/handel-konsumgueter/schlechte-be...
(6) http://www.bfu-web.de/DE/Publikationen/Untersuchungsberichte/2010/Berich...