Fidel’in mirası: Küba’nın hekimleri dünya yoksullarının hizmetinde   

Küba'da sosyalizm yalnızca ada halkına eşit ve ücretsiz sağlık hizmeti verilmesini sağlamadı; aynı zamanda Küba'da bu alanda yaratılan insan kuvveti uluslararası dayanışmanın hizmetine sokuldu. Fidel’in mirası sağlık tugaylarını bugün Kübalı sağlık emekçileri büyük bir gururla yürütüyor. 

Can Berk İzmirden

Küba sosyalizmin en büyük başarılarından birisi sağlıktır. Küba'da sosyalizm yalnızca ada halkına eşit ve ücretsiz sağlık hizmeti verilmesini sağlamadı; aynı zamanda Küba'da bu alanda yaratılan insan kuvveti uluslararası dayanışmanın hizmetine sokuldu. Sağlık konusunda Küba’nın dünyadaki ülkelerle gerçekleştirdiği uluslararası dayanışması Fidel’in miraslarından biri oldu.

Küba Devrimi’nin ilk beş yılında Küba’da bulunan 6 bin doktordan yarısı Miami’deki konforu tercih ederek adayı terk etti. Fakat 3 bin doktor devrimden sonra kalmayı tercih etti. Bu tablodan da anlaşılacağı gibi devrimden sonra birçok alanda olduğu gibi sağlık alanında da Küba’nın yapması gereken çok iş vardı. Fidel Castro, devrimden sonra sağlık konusunda şunu dile getirdi: “Kamusal sağlık planımızın olmaması ve özel sağlık sektörünün yarış halinde kâr peşinde koşması halkımızın, özellikle kırsal kesimlerde bulunana insanların, yeterli sağlık hizmeti alamamasına yol açmıştır. Bunun hızlı bir şekilde değişmesi gerekmektedir.”

Devrimin ilk yıllarındaki öncelik, sağlık emekçilerinin eğitilmesiydi. Ancak küçük ada eğitimli işgücünde büyük kayıp yaşamasına rağmen, Şubat 1960’da, yani devrimden hemen 1 ay sonra, 357 doktordan oluşan bir grup, daha önce doktor bulunmayan kırsal alanlara göreve gitti. Çünkü artık ülkede egemen olan ilke aynı zamanda elde ne varsa onun adil şekilde paylaşılmasıydı. 

Sağlıktaki devrimci değişimler Küba’daki tüm devrimci değişimler ile paralel bir şekilde ilerledi. İşsizliğin sona ermesi, eğitim seferberliğinin başlatılması, ayrımcılık karşıtı önlemler ve toplumun kitlesel ölçekte örgütlenmesi gibi sosyalizmin sağladığı devrimci adımlar sağlık sistemini de etkiledi. Değişim bir bütündü. 

Elde ne varsa hakça paylaşma ilkesi ada sınırlarını da aştı. Fidel, sadece ülkesinde tüm Kübalılara hizmet götürmek için değil, ayrıca tüm dünyada sağlık hizmeti alamayanlara yardım etmek için mücadele etti.

Fidel’in Küba’sının sağlık emekçileri üniversiteden mezun olur olmaz dünyanın neredeyse her yerinde sağlık hizmeti vermek için yola düşüyor. Bunların bir bölümü adanın hizmet ihracı adı altında gönderdiği hekimlerden oluşuyor. Mart 2016 itibariyle 67 ülkede hizmet veren yaklaşık 55 bin Kübalı hekim var. 

Sosyalist Küba, daha devrimin ilk yıllarında diğer ülkelere sağlık hizmeti götürmeye başlamıştı. 1959’da gerçekleşen Küba devrimden sadece 15 ay sonra, 1960 yılında gerçekleşen büyük depremden etkilenen Şili’ye doktor tugayı gönderilirken bir yıl sonra Fransa’ya karşı bağımsızlık savaşı süren Cezayir’e sağlık emekçileri gönderildi. Sonraki yıllarda ise Vietnam, Jamaika, Guyana, Angola, Gana, Laos, Haiti gibi Afrika’daki, Asya’daki ve Latin Amerika’daki diğer yoksul bölgelere sağlık hizmeti verildi. Örneğin, 2010 Haiti depreminde de Ebola ile mücadelede de ABD asker gönderirken Küba sağlık tugaylarını bölgelere gitmesi için görevlendirdi. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Margaret Chan, Ebola'ya karşı bir ülkeden gelen en büyük sağlık görevlisi desteği dolayısıyla Küba'ya teşekkür etti. Küba’nın binlerce sağlık emekçisinden oluşan Henry Reeve Sağlık Tugayı, Nepal ve Ekvador’da meydana gelen depremlerden, Haiti’yi yerle bir eden kasırgadan ve Meksika’da gerçekleşen selden hemen sonra bölgelere giderken, El Salvador’a ülkede ortaya çıkan dang hummasına karşı mücadele için üyelerini gönderdi. 

Küba’nın bu hizmet ihracı insanlığa katkı sağladığı gibi aynı zamanda Küba ekonomisine de katkı sağlıyor. Örneğin, Venezuela'da Chavez'in önderlik ettiği dönüşümler kapsamında genişleyen sağlık hizmetlerini vermek üzere bu ülkede görevde bulunan çok sayıda Kübalı hekim var. Küba buna karşılık Venezuela'dan petrol alıyor. Fakat yurtdışındaki Kübalı hekimlerin çok önemli bir diğer bölümü, Küba'ya hiçbir maddi getirileri olmaksızın, bütünüyle gönüllülük temelinde hizmet veriyorlar. “Keşke daha fazla yardım etsek” diyen sağlık emekçilerinin motivasyonu, kendilerinin Fidel’in insanlığa yardım amacını içselleştirdiklerini gösteriyor. 

Aynı zamanda Fidel, dünyada insana önem veren “koruyucu” sağlık hizmeti verebilecek sağlık emekçileri yetiştirmek için adım attı. 1998 yılında Fidel öncülüğünde kurulan Latin Amerika Tıp Okulu (ELAM), bugün 122’den fazla ülkeden yaklaşık 20 bin öğrenciye ücretsiz tıp eğitimi veriyor. Barınma, yiyecek da bu ücretsiz eğitimin bir parçası. Yalnızca yol paralarını öğrencilerin geldikleri ülkelerin hükümetleri karşılıyor. 3. Dünya Ülkeleri bu programın kapsamında. Küba'nın öne sürdüğü şartlar ise şunlar: seçilecek öğrencilerin yoksul ya da söz konusu ülkelerin yoksul bölgelerinden gelmesi ve mezun olduktan sonra tekrar hizmet vermek üzere geldikleri yerde görevlendirilmeleri. ELAM, Fidel’in enternasyonalizmi güçlendiren adımlarından biri. Nitekim dünyanın dört bir yanından gelip bu üniversitede yoldaşlık eden öğrenciler hekim olduklarında muhtelif tugaylar kurarak afet durumlarında dünyanın farklı yerlerinde gönüllü tıp hizmeti veriyorlar.  

Sosyalist Küba, sağlık alanında dünya çapındaki başarısını Fidel’in sosyalizmdeki inadına borçludur. Küba’da devrimden önce bir doktorun bile bulunmadığı kırsal kesimlere sağlık hizmetinin sağlanması, tüm Kübalıların ücretsiz bir şekilde bu hizmetlerden yararlanması, tüm dünyada yoksul ve ihtiyacı olan bölgelere Kübalı sağlık emekçilerin gönderilmesi ve yoksul bölgelerdeki öğrencilere tıp eğitiminin ücretsiz verilmesi Fidel’in sosyalizmi ileriye götürme inadıyla gerçekleşmiştir. 

Fidel’in mirası sağlık tugaylarını bugün Kübalı sağlık emekçileri büyük bir gururla yürütüyor. 

1)Don Fitz, Laying the Foundations of Cuban Revolutionary Health Care http://www.telesurtv.net/english/opinion/Laying-the-Foundations-of-Cuban...

2)Laying the Foundations of Cuban Revolutionary Health Care, Don Fitz http://www.telesurtv.net/english/opinion/Laying-the-Foundations-of-Cuban...

3)John Kirk, Cuban Medical Internationalism: Fidel Castro’s humanitarian legacy http://www.irinnews.org/opinion/2016/12/01/cuban-medical-internationalis...

4)Dünya Sağlık Örgütü Basın Açıklaması http://www.who.int/features/2014/cuban-ebola-team/en/

5)Osman Güven Küba sosyalizminin askerleri: Doktorlar http://haber.sol.org.tr/dunyadan/kuba-sosyalizminin-askerleri-doktorlar-...