Brezilya’daki Kübalı doktorlar: Halk için ölüm-kalım meselesi

Brezilya'nın faşist devlet başkanı Jair Bolsonaro'nun ilk icraatlarından biri ülkede Kübalı doktorlar tarafından yürütülen sağlık programını sonlandırmak oldu. Programın sonlandırılması üzerine ülkelerine dönen Kübalı sağlıkçılar, Brezilya'daki deneyimlerini anlattı. Granma'da yayımlanan makalede, Bolsonaro'nun kararının Brezilya'nın yoksul halkını vuracağına işaret…

Lisandra Fariñas Acosta - Granma (Özetleyerek çeviren: Ogün Eratalay)

Brezilya'nın eski Devlet Başkanı Dilma Roussef tarafından 2013 yılı Ağustos ayında başlatılan Mas Medicos (Daha çok sağlıkçı) programı ülkenin yeni Devlet Başkanı faşist Jair Bolsonaro tarafından sonlandırıldı. Programda yer alan Kübalı sağlıkçılar deneyimlerini Granma'ya anlattı. Aşağıda Granma'da yayımlanan makalenin özet-çevirisi bulunmaktadır.

Boticario, Brezilya’nın kuzeydoğusunda yer alan bir kasaba. Sergipe eyaletinin Aracaju sahilindeki Santo Amaro de Brotas belediyesine bağlı. Başkent Brasilia’ya tam 1600 km uzaklıkta.

Yeni seçilen devlet başkanı Jair Bolsonaro’nun hayatında hiç buraya gidip gitmediğini bilemiyoruz, hatta haritada bile yerini gösterebileceğinden emin değiliz. Ancak şundan eminiz, yeni devlet başkanı bu kasabada yaşayan 29 yaşında genç bir kadın olan Maria’nın hikâyesini bilmiyor, onun derdine Kübalı bir doktorun derman olduğundan habersiz.

Eğer Kübalı kadın Dr. Reymeri Valderrama Pimentel’in koyduğu teşhis olmasaydı, Maria hiçbir şekilde yakalandığı, nadir görülen Filariasis linfatica veya bilinen adıyla fil hastalığı ile mücadele edemeyecek, hayatına engelli olarak devam edecekti.

Küba tarafından sağlık alanında yapılan enternasyonalist dayanışmanın 55. yıldönümünde verdiği demeçte Pimentel şöyle diyor:

“O bölgede çalışan Kübalı sağlıkçılardan hiçbirimiz Maria’yı unutmayacağız. Tedaviden önce de sonra da hem o hem ailesi ve komşuları bizi sonsuz bir güvenle aralarına alıp gündelik hayatlarına dâhil ettiler, dil engeline veya kültürel farklılıklara rağmen, sevgi, profesyonellik ve alçakgönüllülükle her türlü sorunu aşmasını bildik.”

2012 yılında Brezilya Sağlık Bakanlığı Uygulamalı Araştırma Enstitüsü’ne bağlı olarak yapılan araştırmada ülkede sağlık alanında korkunç yetersizliklerin var olduğu ortaya çıkartıldı: Yeterli sayıda doktor bulunmuyordu, tedavi olma sıraları uzadıkça uzuyordu ve alınan sağlık hizmeti kalitesi çok kötü durumdaydı. O dönemde her bin hastaya düşen doktor sayısı 1,8 idi, bu rakam kıtadaki diğer ülkelerin seviyesinin çok altındaydı. Yapılan araştırmanın sonucunda bu rakamın 2,7 seviyelerine çekilmesi hedeflenmiştir.

Bu ve bunun gibi verilere bakıldığında 2013 yılı Ağustos ayında Brezilya’da başlatılan Mas Medicos programının aslında bir acil durum ilanı olduğu görülebilir. Programın mimarı eski devlet başkanı Dilma Rousseff’e göre amaç ülkeye yabancı doktor getirmek değil, ülkenin yoksul kesimlerine sağlık hizmeti ulaştırmaktı.

Minas Gerais Üniversitesi tarafından Brezilya Sağlık Bakanlığı adına yapılan araştırmaya göre Kübalı sağlıkçıların yaptığı hizmetler, özellikle olağanüstü yoksul bölgelerde, Amazon bölgesindeki 34. Özel bölgede, Rio de Janeiro, Sao Paolo, Salvador de Bahia gibi kentlerin favela adı verilen en yoksul semtlerinde gösterdikleri çabalar federal hükümetler ve yerel yönetimler tarafından takdirle karşılanmıştır.

Bu alandaki gerçekler 2015 yılında Küba’da yapılan uluslararası sağlık sempozyumunda söz alan dönemin Brezilya Sağlık Bakanı Arthur Chico tarafından dile getirilmiştir: “Brezilya’nın 500 yılı aşkın resmî tarihi boyunca yerli halkın yaşadığı bazı köylere ilk kez bu program sayesinde sağlık hizmetleri götürülmüştür. Bu durumda olan yaklaşık 800 bin kişi daha önce hiçbir sağlık hizmetinden faydalanmamıştı.”

Program sayesinde Amazon ormanlarının derinliklerindeki yerleşim yerlerine, büyük kentlerin varoşlarına sağlık hizmeti götürülmüştür. Chico bunu şöyle açıklar: “Sao Paolo’da milyonlarca kişi yaşıyor ancak varoşlardaki binlerce kişinin hiçbir sağlık hizmetine erişimi bulunmuyor.”

Brezilya’da yaşananlar bir sağlık programının ötesine geçmiştir. Temel sağlık hizmetlerinin sağlanmasının dışında Kübalı sağlıkçılar Brezilyalı meslektaşları için bir okul görevi görmüş, halk sağlığı alanına dair yeni bir bakış geliştirilmesine yardımcı olunmuştur. Böylece hastalıkların önlenmesi kişisel bir seviyede ele alınmamış, bireyin çevresiyle ilişkisi de göz önüne alınmıştır. Kübalı doktorlar şifa dağıtırken hastalıkların sebebini oluşturan çevresel etkenlere de gözlerini kapatmamayı öğretmişlerdir.

Granma’ya konuşan ve ülkenin güneyindeki Rio Grande do Sul eyaletinde üç yıl görev yapmış olan Dr. Maritza Gomez Hernandez şunları eklemektedir: 

“Brezilyalı bir meslektaşımla beraber çalıştık. Bu süreçte onunla deneyim paylaşmak güzeldi. Dünyanın farklı yerlerindeki sağlıkçıların Kübalı sağlıkçıların farklı bakış açısını görüp bunun yerel halka olumlu etkisini görüp irdelemeleri bizi onurlandırdı.”

“Halk Kübalı sağlıkçıların verdiği hizmetten sayısız fayda gördü. Onlara öğretmeye çalıştığımız, eğitimini aldığımız şeyin adı insanlık. Gece gündüz demeden halkın ayağına giderek en yoksul durumdakilerin dertlerine derman olmaya çalıştık. Onların gösterdiği ilgiyi sizlere anlatamam.”

Kübalı sağlıkçılar Brezilya Devlet Başkanı tarafından yapılan açıklamanın ardından Havana Jose Marti Uluslararası Havalanı’na geldiler. Küba Sağlık Bakanlığı konuyla ilgili şu bildiriyi yayımlamıştır:“Bolsonaro’nun yaptığı yakışıksız açıklamaları reddediyor, 2016 yılında yeniden güncellenen Brezilya ve Küba Sağlık Bakanlıkları arasında imza altına alınan işbirliği antlaşmasının açıkça ihlal edilmesini kabul etmiyoruz.”

Ülkeye dönen ve Granma’ya açıklamalarda bulunan Dr. Anabel Mariedo Oropesa, yeni devlet başkanının daha resmî olarak göreve gelmeden verdiği fiili kararların öncelikle Brezilya halkını vuracağına işaret ederken, Brezilya’da görev yapan sağlıkçılara yönelik aşırı sağcı söylemlere Küba’nın gereken cevabı vereceğini iletti.

Dr. Anabel şöyle devam etti:

“Bugün, meslektaşlarımızla beraber tüm dünyanın gözleri önünde onurla ifa ettiğimiz görevi tamamlayıp arkamızda güzel anılar bırakarak ülkemize dönüyoruz. Verdiğimiz hizmete ihtiyacı olan kardeş Brezilya halkı dost ve kardeş Küba halkını ve sağlıkçılarını artık biraz daha seviyor.”

Yeni Devlet Başkanı tarafından yapılan uygulamaya Brezilya içinden de tepkiler yağıyor, beş yıldır görevlerini başarıyla sürdüren Kübalı sağlıkçılarla dayanışma mesajları özellikle sosyal medyada yaygınlaşmakta.

Brezilya İşçi Partisi Başkanı Gleisi Hoffman konuyla ilgili yaptığı değerlendirmede Dünya Sağlık Örgütü tarafından örnek gösterilen Küba’nın desteğinden ülke olarak mahrum kalmalarından Bolsonaro’yu suçlayarak, asılsız suçlamalarıyla saygısızlık sınırlarını zorladığı iletti.

Brezilya Komünist Partisi (PCdoB) tarafından yapılan açıklamada programın iptal edilmesinin insan sağlığının ideolojiye kurban edilmesinin örneği olduğu vurgulanırken, sol olan her şeye karşı başlatılan saldırının en son halkasının yaşandığı belirtildi. 

Elbette bu durumdan en çok etkilenenler Kübalı doktorlardan sağlık hizmeti alan yoksul Brezilyalılar olacak. Program kapsamında olan tedaviye muhtaç insanların yeni devlet başkanının gündeminde yer tutmadığı çok açık.

Brezilya Sağlık Bakanlığı verilerine göre program kapsamında 4 bin 58 bölgede 18 bin 240 noktada sağlık hizmeti veriliyordu. 2 bin 885 kente yayılmış 8 bin 400 nokta tamamen Kübalı doktorlar tarafından idare ediliyordu. Nüfusu 20 binden az 1500 yerleşim yeri ulaşım ve sefalet koşulları nedeniyle Brezilyalı doktorların çalışmayı tercih etmediği yerler arasında yer alıyor.