İlk bakışta, Toyota Corolla sarp cadde boyunca sarsılan herhangi bir taksiye benziyor. Arka koltukta, yüzlerini ve vücutlarını kapayan mavi burka giyen üç kadın. Öndeki yolcu koltuğunda, soğuk sakallı bir adam. Radyoda duygusal bir Afgan şarkısı çalıyor.
The Washington Post'tan Sudarsan Raghavan'ın anlattığı hikayenin başrolü; kömür siyahı saçları, yuvarlak yüzü ve mor eşarbıyla-direksiyondaki kadın- taksi No. 12925 ile aslında bir devrim yapmış. Sara Bahayi, Afganistan’ın yakın geçmiş hafızasında yer alan ilk kadın taksi sürücüsü. 38 yaşında, açık sözlü bir kadın. Kadınların ikinci sınıf vatandaş olarak görüldüğü ve genellikle kötü muamele gördüğü bir toplumda, Bahayi toplumsal cinsiyet rollerini 'yüzsüzlükle' altüst ediyor.
Her gün; gerici erkeklerin hakimiyetindeki işini yapıyor. Küçümseyen bakışlara, sınırsız yuhalamalara ve hatta hayatına yönelik tehditlere tahammül ediyor. Kadınların hiçbir zaman erkekler için araba sürmemesi gerektiğine inanarak, pek çok kadın taksisine binmiyor. Bahayi şu anda günde, hasta annesinin de içinde olduğu on beş akrabasının geçimini sağlaması için gereken 10 –20 dolar arası kazanıyor. Gelenekler ve korkunun tutsağı olan ancak kendi özgürlük hayallerini onun üzerinden dolaylı olarak yaşayan kadınlara güveniyor.
'EVDEN ÇIKIN'
Bahayi taksisinde caddelerin ve otoyolların içinden geçtikçe, gerçek ve hayali sınırlarını test ediyor. Örneğin bir gün yolcularını erkek kılığına girerek, her erkek taksi sürücüsünün gitmeyi reddedeceği Taliban bölgesine götürüyor. Bir başka gün - pek çok Afgan gibi İslam'ın kadınların araba sürmesini yasakladığına inanan bir adamı ikna eordiy. Afgan kadınlarına mesaj göndermeyi aklına koymuş Bahayi; Evden çıkın. Para kazanın. Erkeklere yaslanmayın.
“Kadınlar daha ne kadar erkeklerin eline bakacak, erkeklerden emir alacak?” diye soruyor genç kadın ve ekliyor; “Ben onların kendileri için bir şey yapmalarını ve bağımsız olmak istiyorum.”
Taliban rejiminin çöktüğü 2001 yılının ardından ülkede daha fazla kız çocuğunun okula gittiği belirtiliyor. Afganistan anayasası kadın ve erkekler için eşit hakları garanti ediyor ancak pratikte, yine de kabile gelenekleri ve dinsel kınamalar hala çoğu Afgan kadınını hükmü altına alıyor. Ayrımcılık ve fırsatlara sınırlı erişim bu ülkede neredeyse kural. Kadına karşı şiddet olağanüstü derecede yüksek.
Bugün Afgan kadınları için kadın bakanlar ve hukukçular gibi çok az örnek mevcut. Bu kadınların çoğu da ayrıcalıklı ve özgür düşünceli ailelerden geliyor. Pek çok Afgan kadını onlarla özdeş değil. Bahayi de Mazar-e Sharif’in en fakir bölgelerinden birinde yaşıyor. Davetsiz misafirlere karşı av tüfeği taşıyor.
Afgan Kadınları İletişim Ağı’ndan Arifa Saffar, Bahayi için; “Kadın ve erkeklerin eşit olduğu mesajını veriyor. Eğer erkekler taksi kullanabiliyorsa, kadınlar neden kullanmasın? O, bir kadının en az erkekler kadar iyi sürebileceğini gösterdi" diyor.
SÜRÜCÜ KURSUNDA ERKEKLER VE TEK KADIN
İki yıl önce, Bahayi taksi kullanmak için ehliyet almak için bir kursa katılmış. Diğer 30 öğrenci erkekti. Onların şakalarından ve bakışlarından kaçmak için arkada oturmuş. Bir gün, başka bir öğrenci erkeklerle aynı sınıfta olmasının utanç verici olduğunu söylemiş. İki hafta sonra sadece dokuz erkekle birlikte yol testini geçip ehliyetini almış. Kendisini yargılayan adam ise sınavı geçememiş.
Bu onun aştığı ilk engel değil. 1990 sonlarında, Taliban eniştesini öldürmüş. Kardeşi ve yedi çocuğuna bakmak zorunda kalan Bahayi, çok sayıda yardım kuruluşu için çalışmaya başlamış. Bir kocası olsa asla çalışmasına izin vermeyeceğini söylerken, hüzünle gülümseyerek, bekâr olduğunu belirtiyor.
Taliban döneminde kadınların yanlarında erkek olmadan veya burka giymeden evden çıkmalarına veya çalışmalarına izin verilmiyordu. Bu yüzden her zaman yeğeni ile birlikte dışarı çıkan Bahayi'nin komşuları bile çalıştığını bilmiyordu.
Sempatik bir erkek komşusu ona araba kullanmayı on beş günde öğretmiş. İlk önce komşu kadınları taşımaya başlamış. Komşuları onu taksi sürücüsü olması için cesaretlendirmiş. Erkek taksiciler ise onu engellemeye çalışmışlar. Bir yandan da mahallesindeki bazı erkekler ise ailelerindeki kadınlar için onu bir güvence olarak görmüşler.
Güvenliğini hafife almıyor. Bu ay davetsiz misafirler evine girmeye çalışmış. Ertesi gün bir tüfek almış. O ve erkek kardeşleri geceleri çatıda silahla nöbetleşe bekliyor. “Annem taksi sürücüsü olmamı istemiyor” diyen Bahayi annesinin kendisine; “Neden hala sürüyorsun? Bir gün seni öldürecekler?” dediğini aktarıyor.
Afgan Kadınları İletişim Ağı’ndan Saffar, Bahayi'nin en az yedi kadına nasıl araba süreceğini öğrenmek için ilham verdiğini söylüyor.
Bahayi şimdi ise bir taksi bayiliği almak için bir grup erkekle mücadele ediyor. Başardığı takdirde, yalnızca kadın taksi şoförlerinin yer aldığı bir taksi durağına sahip olacak.