soL (HABER MERKEZİ) Geçtiğimiz haftalarda popüler bilim dergisi Bilim ve Teknik'te evrimle ilgili kapak ve makalelerin sansürlenmesi ile gündeme gelen TÜBİTAK yönetiminin, bundan iki ay önce 6 akademik derginin editörünü görevden aldığı ortaya çıktı!
TÜBİTAK'ın yeni yönetimi 20 Ocak 2009'da hiçbir açıklama yapmadan ve kendilerine haber vermeden 6 editörü birden görevden aldı. Üstelik editörler, bunu dergilerin web sitelerinden öğrendi.
Olay, editörlerden biri olan Mahir Özmen'in iki hafta önce Cumhuriyet gazetesinin Bilim ve Teknoloji ekine yazdığı mektupla ortaya çıktı. Cumhuriyet gazetesi bu önemli habere Bilim ve Teknoloji eki dışında yer vermeyerek skandalı yeterince gündeme getirmezken, ta ki Hürriyet gazetesinin ekte çıkan mektubu fark ederek haberleştirmesi sonucu olay daha geniş bir kitle tarafından duyulabildi.
Editoryal bağımsızlık yok, "yetki aşımı" var!
Hacettepe Üniversitesi (HÜ) öğretim üyesi Tıp Bilimleri Dergisi'nin (Turkish Journal of Medical Sciences) eski editörü olan Doç. Dr. Mahir Özmen, yazdığı mektupta görevden alınan editörlerin, dergilerinin uluslararası bilim camiasında kabul edilmesini ve Uluslararası Bilimsel Atıf Endeksi'ne girmesini başaran isimler olduğunu vurguluyor.
Özmen, Bilim ve Teknik'teki skandalın orta çıkmasından günler sonra TÜBİTAK'ın web sitesine yayımlanan açıklamayı da eleştiriyor. Açıklamada, derginin Mart ayı için asıl planlanan kapak konusunun 'küresel iklim değişikliği' olduğu, ancak editör Çiğdem Atakuman'ın kimseye haber vermeden ve yetkisini aşarak kapak konusu ve dergi içeriğinde değişiklik yaptığı öne sürülüyor ve "Atakuman'ın daha önceki dönemlerde de sergilediği, yetki aşımı ile ilgili olaylar da göz önüne alınarak, kendisine Kurum içinde birim değişikliği önerildiği" belirtiliyordu.
Açıklamayı eleştiren Özmen, "TÜBİTAK web sitesinden kamuoyuna yapılan duyuruyu dikkatle okuduğunuzda 'yetki, yetki aşımı' ifadelerine rastlarsınız. Akademik dergiler için yayın etiğinin olmazsa olmazı olan 'editoryal bağımsızlık' kavramının her geçen gün nasıl yitirildiğini, buna direnenlerin nasıl bir uygulamayla görevden alma sürecine tabii olduklarını görürsünüz. Büyük resmin içindeki asıl ayrıntı, bence Akademik Bilim Dergileri ile ilgili sorundur" diyor.
Özmen, TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Ömer Cebeci'nin konu ile ilgili açıklamalarında kullandığı "Bu tür işlerde bazen nöbet değişimi gerekir" sözünü de eleştirerek, 'nöbet değişimi' için kabul edilebilir gerekçeler aranacağını söylüyor ve akademik dergi editörlerinin her birinin davet usulü çağırılarak başarılı bir çalışma ortaya koyduklarının altını çiziyor.
"Bilim ve Teknik editörü olaya seyirci kalmıştı"
Özmen, Darwin skandalı ile adı duyulan Bilim ve Teknik dergisi editörü Çiğdem Atakuman'ın iki ay önce 6 akademik dergi editörünün görevden alınmasına ise seyirci kaldığını öne sürüyor. Özmen şu ifadeleri kullanıyor:
"Trajikomik olan, bu kadar editör görevden alınırken ilgili dairenin başkanı olan Sn Çiğdem Atakuman'ın sadece seyretmeyi tercih etmiş olmasıdır, tepkisiz kalarak ve sorumlu olduğu editörlere yapılanı görmezden gelerek... Birkaç ay öncesine gidelim. Atakuman, Raşit Gürdilek'in yerine vekaleten daire başkanı iken Gürdilek görevden alındı önce, ama o sessizliğini bozmadı pek... Gürdilek'in ardından Bilim ve Teknik Dergisi yazarları ayrılırken de, yayın kurulundaki insanlar istifa ederken de... Bilim Teknik Dergisi hızla bir içerik ve format değişikliği içine girdiğinde de... Kendisini göreve getiren başkan yardımcısı görevden alındığında da bozmadı sessizliğini. Nedense olay kendine ulaştığında ancak anladı gerçeği. Bilim de, demokrasi de, ülke de bu anlayıştan kaybetmiyor mu sizce? Pek çok ünlü bilim insanı durumu protesto ederek istifa ederken seyirci kalmayı ve bu boşluktan faydalanmayı düşünen inanıştan kaybetmiyor mu? Ya da her durumda üç maymunu oynamaktan... Sn. Atakuman'a başarılar diliyoruz. Keşke Bilim ve Teknik Dergisi Editörü Sayın Raşit Gürdilek görevden alınırken, ya da hiç değilse akademik dergilerin editörlerinin görevlerine son verilirken dikkat çekseydi olanlara daire başkanı olarak..."
Aylardır kimse neden konuşmadı?
Öte yandan, Özmen bu mektubu yazana dek görevden alınan tek bir ismin bile basına açıklama yapmamış olması, iki ay sonra Bilim ve Teknik'te patlayan skandala karşın editörlerin sessizliğini koruması bilim insanlarının korkutucu bir sessizlik ve yalıtılmışlık içinde olduğunu düşündürüyor. Yine Cumhuriyet gazetesinin Bilim ve Teknoloji ekinde, bir sonraki sayıda yani geçen cumartesi günü Orhan Bursalı'nın başyazısında görevden alınan editörlerden bir başkasının bu konuyla ilgili ifadelerine yer veriliyor. Buna göre, Kimya Dergisi (Turkish Journal of Chemistry) eski editörü Prof. Dr. Bahattin Baysal, Bursalı'nın "neden bundan hiç haberimiz olmadı" sorusuna "Utandığım için görevime son verdiklerini kimseye duyurmadım" yanıtını vermiş.
İşte görevden alınan editörler ve dergileri:
Doç. Dr. Mahir Özmen - Tıp Bilimleri Dergisi (Turkish Journal of Medical Sciences)
Prof. Dr. Bahattin Baysal - Kimya Dergisi (Turkish Journal of Chemistry)
Prof. Dr. Yiğit Gündüç - Fizik Dergisi (Turkish Journal of Physics)
Prof. Dr. Aydın Aytuna - Matematik Dergisi (Turkish Journal of Mathematics)
Prof. Dr. Kemal Leblebicioğlu - Elektrik Mühendisliği ve Bilgisayar Bilimleri Dergisi (Turkish Journal of Electirical Engineering and Computer Sciences)
Prof. Dr. Nevin Selçuk - Mühendislik ve Çevre Bilimleri Dergisi (Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences)
Tarım ve Ormancılık Dergisi (Turkish Journal of Agriculture and Forestry) editörünün ise olay üzerine istifa ettiği belirtiliyor.