Pazar günü yapılacak genel seçimlerde, ortaya çıkabilecek yolsuzlukların engellenmesi için sandık gözlemcilerine önemli roller düşüyor. Özellikle 12 Eylül Anayasa Referandumu’nda ortaya çıkan bir dizi hilenin ve seçim güvenliğinin polis tarafından sağlanmasının yarattığı “güvensizliğin” ardından, seçim hilelerine karşı bir dizi önlemin alınması gerektiği konusunda görüş birliği mevcut.
Oy hırsızlığı
Seçimlerde öteden beri kullanılagelen usulsüzlüklerden birisi, oy pusulalarının çalınması. Özellikle sosyalist partilere ve Kürt hareketine karşı yapılan bu hilede, sandık kurulu tarafından sayılan ve tutanağa geçirilen oyların YSK’ya teslimi sırasında el çabukluğu ile ortadan kaldırılması söz konusu. Kimi örneklerde polis ve jandarma zoruyla, bazılarında ise sandık başkanlarının işgüzarlığı ile “seçmen iradesi”ne konan bu ipotek, zaman zaman pusulaların yakılması, denize atılması gibi örneklerle de “süsleniyor”.
Bir diğer oy hırsızlığı ise, son günlerde sosyal paylaşım ağlarında da sıklıkla paylaşılan, geçerli oyları geçersiz hale getirme yöntemi. Sandık başkanlarının veya görevlilerinin, seçmene pusulayı vermeden önce ya da oy sayımı sırasında pusulanın herhangi bir yerine tükenmez kalemle atacağı bir çizik bile kullanılan oyun geçersiz sayılması için yeterli bir sebep. Bu hileyi engellemek için, seçmenin oy vermeden önce pusulasını kontrol etmesi, müşahitlerin ise oy sayımı sırasında yapılabilecek herhangi bir el çabukluğunu anında kayıt altına alması gerekiyor.
Mükerrer oy kullanımı
Seçimlerde karşılaşılan bir diğer usülsüzlük, birden fazla sayıda oy kullanılması. Öncesinde Fethullah Gülen’in “Ölülere bile oy kullandırın” çağrısı gelmiş ve Türkiye Komünist Partisi, 12 Eylül Referandumu’nda parti müşahitleri tarafından görevli polislerin mükerrer oy kullanıldığının ortaya çıkartıldığını ilan etmişti.
TKP tarafından yapılan açıklamada, “İstanbul’da seçimlerde görevli polis memurları, ellerindeki görev kağıtlarını kullanarak birçok sandıkta oy kullanıyor.” denirken, durumun tespit edildiği bazı durumlarda yapılan itirazlar sonucu bu polislerin oylarının iptal edildiği, ancak birçok örnekte polislerin resmi araçlara binerek başka okullarda oy kullanmaya gittiği duyurulmuştu. TKP müşahitleri, yalnız Beyoğlu ilçesinde 42 tane mükerrer oyun kullanıldığını tespit etmiş, yine yapılan açıklamada, yapılanların polis teşkilatı tarafından önceden planlanmış, örgütlü bir yolsuzluk olduğu belirtilmişti.
Bunun yanında yine TKP’li müşahitler, referandum günü İstanbul’da bulundukları okullarda AKP’li sandık görevlilerinin hem görevli oldukları, hem de kayıtlı oldukları sandıklarda oy kullandıklarını ve birbirlerini buna teşvik ettiklerini tespit ettiler. Sandık kurulu üyelerinin kanun gereği sadece görevli oldukları sandıkta oy kullanmaları gerekiyor. Ancak kurul üyelerinin kayıtlı oldukları sandıklardaki listelerde görevli oldukları belirtilmediğinden, mükerrer oy kullanmaları mümkün oluyor.
Bu tip “resmi” yolsuzlukların yanı sıra, adres sistemindeki sorunlar ve ölüm kayıtlarındaki kimi usülsüzlükler nedeniyle, birden fazla nüfus cüzdanına ve TC kimlik numarasına sahip yurttaşların mükerrer oy kullanması önünde bir engel bulunmuyor. Devlet kurumlarındaki AKP kadrolaşması düşünüldüğünde, bu tip yolsuzlukların da yapılması hiç de “fantezi” sayılmamalı.
Müşahitler nelere dikkat etmeli?
Seçim sırasında ortaya çıkabilecek yolsuzlukları ortaya çıkartabilmek ve sorumluların cezalandırılmasını sağlayabilmek için müşahit organizasyonu büyük önem taşıyor.
Müşahitlerin temel görevi olarak oy sayımındaki usülsüzlükler görülse de, oyların sayımına geçilmeden önce yapılabilecek hileler de oldukça önemli. Yaşlıların oy kullanırken “yardım alması”, sandıkların yanına herhangi bir partinin propaganda materyallerinin bırakılması, parti üyelerinin hangi partiye üye olduklarını aleni biçimde belli edecek şeklinde işaretler taşıması, hatta bazı partilerin sandık kuruluna “kumanya” dağıtması müşahitler tarafından oy sayımından önce dikkat edilmesi gereken başlıkları oluşturuyor.
TKP tarafından yapılan açıklamada, referandum sürecinde pilot olarak uygulamaya konan, oyların girileceği internet sitesi denemesinin hayata geçirileceği vurgulandı. Tek tek her sandıkta TKP için kullanılmış oyların kayıt altına alınacağı bu siteye, TKP görevlileri ve müşahitler dışında diğer yurttaşların da bilgi girişi yapabileceği belirtiliyor.
“Seçim sonuçlarına ilişkin en büyük hile sandık sonuçlarının alınması ile ilçe seçim kurullarında YSK sistemine işlenmesi arasında yapılmaktadır” denilen açıklamada, “Sonuçlar, sandıklarda sayım tamamlandıktan sonra oluşturulan tutanaklar ve sayılmış oy çuvalları ilçe seçim kuruluna götürülürken yolda, ilçe seçim kuruluna girişte, ilçe seçim kurulunda ve son olarak ilçe seçim kurulunda bilgisayara giriş yapılırken değiştirilebilmektedir.” uyarısı yapıldı. Bunun için sandık sonuç tutanaklarının fotoğraflarının çekileceğini ve ilgili siteye konacağını söyleyen TKP, referandum sürecinde polislerin mükerrer oy kullandığına dikkat çekerek, bunun engellenmesi için hukuki prosedürün gözetileceğini vurguladı.
Polislerin mükerrer oy kullanmasını engellemek için yapılabileceklerden bir tanesi de, oy kullanmak için sandığa gelen görevli polis memurunun TC kimlik numarasını kayıt altına almak ve bu kimlik bilgilerini tek bir merkezde toplayıp mükerrer oy kullanan polisleri tek tek tespit etmek.
(soL - Haber Merkezi)