soL (HABER MERKEZİ) İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından, yargının vatandaşın gözünden nasıl göründüğüne ilişkin düzenlenen "Adalet Gözet Projesi" kapsamında gerçekleşen "Adalet barometresi" adlı anketin sonuçları açıklandı. Ankete göre 3 bin 172 kişinin yüzde 26'sı mahkemelere güvenmiyor. Yüzde 26'lık bir kesim kararsız kalıyor.
Açık Toplum Enstitüsü'nün desteğiyle gerçekleşen "Adalet Gözet" başlıklı projenin sonuçlarını değerlendirmek üzere düzenlenen toplantıya İstanbul Bilgi Üniversitesi İnsan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Turgut Turhanlı ile projeyi hazırlayan ekipte yer alan ve "Mahkemede Tek Başına" adlı kitabı yazan Seda Kalem, Galma Jahic ve İdil Elveriş katıldı.
Prof. Dr. Turgut Turhanlı projenin amacını kısa vadede vatandaş ve hukuk arasındaki ilişkiyi göz önüne sererek sorunlara ulaşmak, hukuk ile vatandaş arasındaki mesafeyi gidermek olarak açıkladı.
Galma Jahic yaptığı konuşmada, hukuk devletinde vatandaşın yarısından az bir oranının, "mahkemelere güveniyorum" diyebilmesinin çok problemli bir durum olduğunu ifade etti. Yapılan diğer konuşmalarda, kadınların ve eğitim seviyesiyle maddi olanağı düşük olan vatandaşların mahkemelere duyduğu güvenin daha fazla olduğu belirtilerek, bunun nedeninin beklentilerin yüksek olması ve bilgi eksikliği olduğu ifade edildi.
Toplantıda ele alınan başlıklarda anketin sonuçlarına da yer verildi. Sonuçlar arasında, basında mahkemelere olan ilginin arttığı, neredeyse her gün basında çeşitli davalara, mahkemelere, yüksek yargı organlarına ve yargı çalışanlarına dair haberlerin çıktığı vurgulanırken Türkiye'de yaşayanların yüzde 29,5'nin mahkeme deneyimi olduğu bilgisine de yer verildi. Kalan yüzde 79'luk kesimin, dava açma hakkı olduğu halde dava açmayanlardan oluştuğu belirtilen açıklamada, dava açmayanların sürenin uzunluğu ve kişinin zamanının olmamasını neden gösterdiği sonucu da yer aldı.
"Basına güven olmaz"
Ankette en güvenilir kurumlar sıralamasında Türk Silahlı Kuvvetleri birinci sırada yer alırken Anayasa Mahkemesi ikinci oldu. Basın kuruluşları ise en güvenilmez kurum olarak görülüyor. Sıralamada mahkemeler polise göre daha geride yer alıyor. Yolsuzluk ve rüşvetin hangi kurumlarda ve görevlerde yaygın olduğu sorusunda ise trafik polisleri ve gümrükler ilk sıralarda yer alıyor.
Mahkemeler eşit mi?
Proje sonucuna göre ankete katılanların yüzde 40,9'u mahkemelerin herkesi eşit derecede koruduğunu söylerken, yüzde 40'ı adil olduğunu belirtmiş. Bu oran daha önce mahkemeye katılmamış olanlarda katılanlara göre daha yüksek. "Vatandaş adliyedeki işini güvenli bir biçimde, başına kötü bir şey gelmeden halledebilir mi?" şeklindeki soruya "Evet" diyenlerin sayısı yüzde 50'yi geçmiyor.
Sadece İstanbul genelinde yapılan "avukattan yararlanma" konulu ankete göre, mahkemede davalı taraf olanların yüzde 38,7'sinin özel avukata sahip olduğu, yüzde 8'ine barodan avukatlık hizmeti sağlandığı, yüzde 53,3'ünün de avukattan yararlanmadığı ortaya çıktı. Avukattan yararlanmayanların yüzde 73'ü kendini tek başına savunabileceğini düşünürken, yüzde 47'si avukatlık hizmetini pahalı buluyor, yüzde 19'u ise avukatın davayı uzatacağını düşünüyor.
Mahkemelerden memnun musunuz?
Daha önce mahkemeye çıkmış olanlar arasında dava sonucundan memnuniyet kişinin hangi konumda davaya katıldığına göre değişiyor. Buna göre, sanık olarak katılan yurttaşların yüzde 56,8'i aldığı sonuçtan memnun kaldığını, yüzde 34,5'i memnun kalmadığını söylerken, yüzde 8,6'sı ise "kararsızım" diyor. Cezada mağdur olanların yüzde 45,3'ü sonuçtan memnun, yüzde 9,3'ü kararsız, yüzde 44,6'sı da memnun kalmadığını ifade ediyor. Davacı olan vatandaşların yüzde 53,1'i aldığı sonuçtan memnunken, yüzde 32,5'i memnun olmadığını, yüzde 14,5'i ise, kararsız olduğunu belirtiyor.