World Press Photo 2015'in ardından

Caner Sürmeli

Blog: Serbest Kürsü


Philippe passes most of his time in his beautiful house in one of the most dangerous neighbourhoods in Charleroi. He asked to be photographed seated.

Her yıl düzenlenen Dünya Basın Fotoğrafları yarışmasının 2015 sonuçları ve yarışmaya katılımın detayları açıklandı. İlk dikkati çeken şey ise finale kalan kişilerin yaklaşık %20 sinin fotoğraflara yaptığı müdahaleler sonucunda diskalifiye edilmiş olmasıydı. Fotoğrafın dijitalleşmesi ve bu sayede müdahale etmenin oldukça kolay hale gelmesi zaten bu tartışmayı uzun süredir diri tutuyor. Sonuçların açıklanmasıyla birlikte yeniden şiddetli bir şekilde tartışılmaya başlandı. Bu tartışma uluslararası bir platformda olunca daha fazla ilgi çekici ve daha verimli bir halde ve bu da oldukça sevindirici.

Fotoğrafa müdahalenin giderek meşrulaştığı bir süreç yaşanıyor. Hemen her kesimden fotoğrafçı, hatta fotoğrafın gelenekçileri dâhil olmak üzere herkes sanat fotoğrafında sınırsız bir müdahale alanının tanınması gerektiğini düşünüyor. Yarışmanın ardından tartışmaların olmasının sebebi ise bu yarışmanın Basın Fotoğrafı adı altında olması. Bu fotoğrafların her şeyden önce belge niteliğinde olması, gerçekliği manipüle eden müdahaleleri devre dışı bırakıyor. Basın fotoğrafında gerçeklik her zaman ilk sırada bulunur.

Fotoğrafta gerçeklik iki türlü bozulur, bunlardan biri ve en çok yapılanı fotoğrafın çekildikten sonra bilgisayar ekranı karşısında yapılan değiştirme işlemidir. Diğeri ise daha zordur. Fotoğrafını çekmek istediğiniz konu yapay bir şekilde oluşturulur ve deklanşöre öyle basılır. Yani eğer çektiğiniz şeyi siz oluşturmasınız gerçekte yaşanmayacak demektir. Eğer fotoğraf ve gerçeklik üzerine tartışıyorsanız mutlaka bu iki durumdan da söz açılır ve tartışma devam eder de eder. Bu seferki tartışmada keyifli olan şey ise, her iki durumun birden güçlü kanıtlarla birlikte World Press Photo 2015 te tartışılması oldu. Bu hem ilgi çekici hem de oldukça öğretici, ilerletici bir tartışma oldu, oluyor.          

Tartışmadaki ikinci evreye “Güncel Hikâyeler” kategorisinde geçildi. Bu kategoride “The Dark Heart of Europe/ Avrupa’nın Karanlık Kalbi” adlı serisi ile İtalyan fotoğrafçı Giovanni Troilo birinci seçildi. Tartışmalara konu olan fotoğrafları buradan izleyebilirsiniz. Bu fotoğraf serisi Belçika’nın Charleroi şehrini ve oradaki yaşamı anlatan bir seri. Seride anlatılmak istenenin Troilo’nun söylemiyle “endüstiryel üretimin çöküşünde sonra artan işsizlik ve önceden yaşanan göçün de etkisiyle micro suçların artışı.” olduğunu okuyoruz. İşlenen konular ise fotoğraflarda ve fotoğraf altı yazılarda da göreceğiniz üzere sapık ve hasta sex yaşamı, nevrotik obezite ve psikolojik ilaçların kötüye kullanımı vb. Yarışma sonuçlandıktan hemen sonra Charleroi’nin belediye başkanı Paul Magnette yarışmanın seçici kuruluna mektup yollayarak bu fotoğraflara şiddetli bir itirazda bulundu. Mektubunda şaşkın ve dehşet içinde olduğunu söyleyen Magnette,

Bu fotoğraf serisi eğer bir sanatsal çalışmanın ürünü ise problem değil ancak ne yazık ki iddialar bu çalışmanın bir foto-röportaj olduğudur.  Foto röportajlar gerçeği basitçe yansıtmalıdır ve bu çalışmada basın etiğinin kurallarına aykırı olan sahte ve yanıltıcı başlıklar kullanılmış, gerçeğin gülünç bir taklidi yapılmış, büyük bir sahtekârlık sergilenmiş. Bu seri Charleroi halkının gerçekliğine aykırı, bu fotoğraflardaki gibi bir kişiye Charleroi’de rastlayamazsınız, Bence bu seri yarışmanın objektif kurallarına uygun değil.

diyerek ödülün geri alınmasını talep etmiş.

 Belediye başkanının bir diğer itirazı ise, bir çiftin park halindeki araba içinde seviştiği fotoğrafın altındaki yazıya dair.


My cousin accepted to be portrayed while fornicating with a girl in his friend’s car. For them it was not strange.
There are parkings popular for the couples exchanging sex with others, also single men and women can watch anonymously the acts through the foggy windows of the cars. 'Shame has died' one says in Charleroi. 
                     

Troilo fotoğraf altı yazısında belirttiği gibi kuzeninden izin alarak, daha önce kuzeninin defalarca yapmış olduğu bir şeyi fotoğraflamak adına orada bulunmuş ve bu fotoğrafı çekmiş. Belediye başkanı ise bunun belgesel fotoğrafın ruhuna aykırı kurgu bir fotoğraf olduğunu iddia etmekte. Seçici kurul ise yeniden değerlendirmeye aldığı bu başlıkta son kararını Troilo’dan yana veriyor.

Yarışmanın belgesel fotoğraf ve foto muhabirliği yarışması olması ile birlikte farklı stilde ve teknikte sanatsal yaklaşımlara da açık olduğunu, hassasiyet noktalarının olmayan bir olayın yeniden kurgulanmış olması olduğunu belirtti. Troilo' nun çalışması ile ilgili yapılan araştırma ve etik değerler göz önünde bulundurulduğunda fotoğrafların belirtilen ‘kurgu’ çizgisine uygun olduğuna karar verildi.

Özetle söylenen şu: daha önceden bir sürü farklı insan tarafından yaygın hale gelmiş bu davranışın bu şekilde fotoğraflanmış olmasını yeniden değerlendirdik, etik değerleri de göz önünde bulundurarak bu fotoğrafın belgelenmesi ancak izne tabi olacağından yarışmanın kurgu kurallarına aykırı bulmadık.

Tartışma bu haliyle oldukça açıklayıcı bir hal alıyor, mantığa aykırı bir şey bulmak zor. Yine de “karar anı”nın oldukça önemli olduğu fotoğraf serilerinde doğallığın önüne geçecek her müdahalenin ikinci kez düşünülmesi gerekir. Arabanın farlarının açık olması ve arabanın içerisinde yapay ışık kullanmak ne derece doğru ya da söylendiği gibi önemsiz mi?

Tartışma popülerlik kazandıkça ve yeni detaylar ortaya çıktıkça bu konu hakkında yazanlar ve açıklama yapanlar gün geçtikçe artıyor. Word Press Photo 15’teki tartışmanın seyrini değiştiren bir mektup ise eski jüri üyeleri Jim Colton’dan geldi. Açıklamasında bu serinin başarılı ama kategori dışında tutulması gerektiğini söyleyen Colton, ‘bazı fotoğrafların ise Charleroi’de değil Brüksel’de çekilmiş olması bizim için kabul edilebilir değil’ der. Bu sebeple düzenledikleri festival programından World Press Photo 2015 sergisini çıkardıklarını duyurur.

Bunca tartışmanın ardından ve uluslararası dergi ve yayınlarda güvenilirliğinin azaldığı konuşulmaya başlanmasından sonra World Press Photo soruşturmayı bir kez daha açtığını ve Giovanni Troilo’dan ödülü geri aldığını duyurdu. Bir fotoğrafın Charleroi’de değil Brüksel’de çekilmiş olmasını ise güvenilirliği zedeleyici bulduğunu açıkladı.

Tartışmalar oldukça zengin bir yelpazede ilerliyor. Bu konudan referansla gerçeklik üzerine yazıların bolca yazıldığı bir dönemdeyiz. Sevindirici olan ise Fotoğraf yarışmalarının manipülasyonu tetiklediği iddiaları duyulmaya başlandı. Kusursuz bir mükemmeliyetçiliğin ödül getirdiği yarışma zihniyetinin öncelikli olarak sorgulanması gerektiğini bizde düşünüyoruz. Fırsat buldukça bu görüşleri ve tartışmaları buraya taşıyacağız.