Düş kurmanın kuralları mı olurmuş? Adı üstünde, düş bu! Kim sınırlarını çizebilir, hayallerimize kim karışabilir ki? Çocukların uçsuz bucaksız bir düşünsel ufka sahip olabilmesine ömrünü adayan Gianni Rodari, çocuklar için öyküler yaratma konusundaki birikimini aktardığı kitabıyla işte böyle bir kışkırtmaya imza atıyor. Orijinal adı “Grammatica della Fantasia” olan “Düş Kurma Kuralları” kitabı, çocukların pırıl pırıl yaratıcı zihinlerine akıldışı fikirlerin sokulmasına karşı sağlam bir duvar örme çabası olarak da görülebilir. Bir başka deyişle “Dünyayı Çocuklara Verme”ye bir çağrıdır!

Bir takım kuramsal tezleri çağrıştıran adına bakıp aldanmayın. Rodari bu kitabında bizimle sohbet eder gibi; doğal, içten ve delidolu. Çocuk kitaplarına sinmiş olan sınır tanımayan hayal gücünün, aslında çocuklarda kendiliğinden bulunduğuna, asıl meselenin onu harekete geçirmek olduğuna dikkatleri çekiyor. Sözcüklerin özgürce kullanılabildiği, zengin imgelem fırsatı verilen “deneysel alıştırmalar” ortamında ise çocuk zihninin yaratıcı hayaller için nasıl özgürleşebildiğini gözler önüne seriyor. “Kanıtları” kısalı-uzunlu toplam 41 başlık altında toplanmış. Her bir alt başlık, çeşit çeşit “teknikler” ile seslerin ve kelimelerin, onların benzeşimlerinin ve çağrışımlarının hamur gibi yoğrulduğunda ortaya çıkabilecek düşsel malzemenin zenginliğine katkı yapıyor. Doğaçlama hikayeler için uygun “hammadde” önerileri kadar, bu malzemeyi çocukların kullanımına nasıl da basitçe sokulabileceğine dair verdiği bolca örnek de son derece kıymetli. “Yaratıcı yanlışlık”, “fantastik ikili”, “rastlantısal önek”, “peri masalı salatası”, “hikayede hatalar yapma”, “tabu öyküler” ve daha pek çok malzemeyi kullanmak üzere bir çeşit kılavuz sunmuş oluyor böylece.

Ancak “Düş Kurma Kuralları”nın bu kılavuzluktan öteye geçen bir anlamı var. Bir aydının eşit, özgür, sömürüsüz ve savaşsız bir dünya için kendine düşeni yapma çabasını da barındırır. Befana’nın oyuncak dükkanı vitrinindeki trene ümitsizce bakan, gözü yaşlı Francesco*’yu dert edinen, eşitsizliklerin çocukları vurmasına katlanamayan bir isyankarın çabasını… Kalemi ile isyan eder Rodari. Sömürücü düzeni hiç affetmeyen sivridilini geri çekmeden olağanüstü bir yaratıcılıkla, eğlenceli, sürprizli ve sürükleyici çocuk kitapları yazar. Öylesine ki, komünist kimliği alenen bilinmesine, kitaplarında ustalıkla ideolojik izlerini bırakmasına rağmen, 1970 yılında çocuk edebiyatının en saygın ödülü olan Andersen Ödülü’ne layık görülür.

Çocukların doludizgin hayaller kurmaya teşvik edilişine biçtiği değer, bu açıdan bakılınca daha iyi anlaşılır. Sınırsız düşler kurabilenlerin, dogmalara karşı da, akıldışı düzenin kendisine karşı da bir çeşit bağışıklık kazandıklarına güven duymamızı telkin eden bir hali var Rodari’nin. Ufku geniş, sağlam bir dünya görüşüne sahip nesillerin yetiştirilmesine bir katkı yapabilmek için yıllarca heybesinde biriktirdiği bilgi, deneyim, anı, anekdot, ne varsa Düş Kurma Kuralları’nda ortaya döküyor. Sahi, çocuk gelişimi üzerine yazılmış başka hangi kitapta Lenin’in büyükbabası örnek verilir? Eve kapı yerine pencereden girip çıkmaya heves eden torununu, pencere altına bir bank koyarak teşvik eden büyükbabaya bir de bizden selam olsun!

Bundan 35 yıl önce bugün aramızdan ayrılan Gianni Rodari’yi çocukların, ama bütün çocukların kahkahalarının yükseldiği bir dünyaya olan özlemiyle anmak istedik. Bu akıl dışı düzene dünyayı hala dar edemediysek; E, o zaman bize daha çok “Düş kurma kuralları” gerek!

* Mavi Ok kitabının kahramanı

Gianni Rodari
Çevirmen: Ayhan Akbaş
Epsilon yayınları, 2012, s.256
 

Katkı ve öneriler için; [email protected]