Bilim kadınlarının gizli yüzleri aranıyor

Wikipedia'da yürütülen bir kampanya ile bilim kadınlarına ait fotoğrafların izi sürülüyor.

bilimsoL - Iraz Akış

ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi bünyesindeki PubMed Sağlık'ın editörlerinden Hilda Bastian tarafından başlatılan kampanya ile bilim kadınlarına ve farklı etnik gruplara dahil olan araştırmacılara ait fotoğrafların bulunması ve ilgili Wikipedia sayfalarında yer alması hedefleniyor.

Hilda Bastian böyle bir kampanya düzenlemeye, 2015 yılında Wikipedia'daki ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü ile ilgili içeriğe bilim kadınları ile ilgili yeni verilerin eklenmesi için bir etkinlik düzenlediğinde karar vermiş. Bu etkinlik sırasında bilim kadınlarına ait fotoğraflara ulaşmanın ne kadar güç olduğunu fark etmiş. İnternetteki görsel galerilerinde binlerce fotoğraf taradığını, Wikipedia sayfalarından ölüm ilanlarına kadar birçok alanda resim aradığını belirten Bastian, karşılaştığı sonuçtan çok etkilendiğini belirtiyor ve ekliyor: "Fotoğraflarda erkek ve beyaz kadın araştırmacılar lehine güçlü bir ayrımcılık olduğu fark ediliyor. Bu durum tarihteki bilim insanlarına dair fikrimizi etkileyebilir, çünkü gördüğümüz şeyler yaklaşımımızı etkiliyor"

Şubat ayının ABD'de Siyahi Tarihi Ayı olması nedeniyle, Afrikalı Amerikalı kadın araştırmacıların telif hakkı olmayan fotoğraflarını bulup Wikipedia sayfalarına ekleyen Bastian, Kadın Tarihi ayı olan Mart ayında da projesini sürdürüyor. Bilim kadınlarının yanı sıra diğer az temsil edilen gruplardan olan bilim insanlarının fotoğraflarını da çalışmasına dahil ediyor. Bilim insanlarına ait kayıtlardaki görünmezliğin önlenmesini hedefleyen proje kapsamında bilim kadınlarının başarıları kadar maruz kaldıkları zorlukların da fark edilmesi amaçlanıyor. Proje herkesin katkısına açık. PLOS Blogs sitesindeki yazıda görselleri bulmanın yolları sıralanıyor. Fotoğrafların bulunabileceği çok sayıda internet sitesinin yanı sıra araştırmacılara ya da ailelerine de ulaşılabileceği belirtiliyor veya konferanslar sırasında bilim kadınlarının fotoğraflanması öneriliyor. Önemli olan fotoğrafların telif hakkının olmaması.

Resim 1: Cornell Üniversitesi'nden veteriner mikrobiyolog Jessi Price

Matilda etkisi

Proje, Matilda etkisi olarak bilinen bir olguya dayanıyor. Matilda etkisi, bilim kadınlarının araştırmaya katkılarının kabul edilmemesine yol açan ön yargılar ve bunun sonucunda çalışmalarının genellikle erkek meslektaşlarına atıfla değerlendirilmesi olarak tanımlanabilir. Bu isim 19. yüzyılda yaşamış olan, kadınların oy hakkını ve Amerikan yerlilerinin haklarını savunan, köleliğe karşı mücadele etmiş olan  Matilda Joslyn Gage'e ithafen verilmiş. Matilda etkisi kadınlara karşı önyargıyı tanımlıyor ancak farklı etnik gruplar gibi az temsil edilen gruplara dahil olan araştırmacılara karşı önyargının da çok ciddi boyutlarda olduğu düşünülüyor.

Resim 2: Euphemia Haynes: ABD'de matematik alanında doktora yapan ilk Afrikalı Amerikalı kadın

Yürütülen proje, bilim dünyasında gözlemlenen cinsiyete ya da etnik kökene dair ayrımcılığı bir kere daha gözler önüne sermekle birlikte, bu konunun çok daha kapsamlı bir şekilde ele alınması gerekiyor. Araştırmacılar arasındaki bu yaklaşım, onların içinde bulundukları toplumsal yapıdan bağımsız değerlendirilemez. Toplumsal cinsiyet rollerini besleyen ve etnik ayrımcılığı güçlendiren faktörlerin ortaya konması bilim insanlarının tutumlarını da etkileyecektir. Ayrıca ulusal ve uluslararası düzeyde geliştirilmesi gereken bilim politikalarının da her düzeydeki ayrımcılığı ortadan kaldırıp, dayanışmayı ve işbirliğini desteklemesi önem taşıyor.

İlgili haber: Dalmeet Singh Chawla,"The quest to reveal science’s hidden female faces", Nature, doi:10.1038/nature.2017.21614

Hilda Bastian'ın blog yazıları:
http://blogs.plos.org/absolutely-maybe/2017/03/06/how-to-guide-help-find...
http://blogs.plos.org/absolutely-maybe/2017/02/28/black-history-month-th...