ABD'de bilişim teknolojileri ve sosyolojinin kesişim alanında, kendi isimlendirmesiyle teknososyoloji alanında araştırma yapan ve New York Times'da da yazan Zeynep Tüfekçi, Facebook üzerine bir makale kaleme aldı.
Tüfekçi'nin makalesi Facebook ve benzeri platformların karar verme mekanizmalarının nötr veya yansız olmadığı üzerine... Bu mekanizmalar algoritma olarak tasarlanıyor ve bilgisayar programı olarak vücut buluyorlar. Algoritma oldukça eski bir kelime, Özbek matematikçi tarafından 8. yy'da düşünülmüş ve adını bu matematikçiden alan bir soyutlama. Algoritma, her adımı açık, kesin bir şekilde ifade edilen komutlar dizisi. Sözgelimi, iki sayının en büyük ortak bölenini bulan bir dizi işlem yeya un helvası hazırlamanın tarifi bir algoritma olarak soyutlanabilir.
Facebook, Twitter, Google gibi yüzmilyonlarca kişiye hizmet veren sosyal platformlarda koşan programlar, kullanıcı geri beslemesini (Beğen düğmeleri, gezilen sayfalar, kişisel bilgiler, arkadaş özellikleri, vb. bir sürü parametreyi) hesaba alan, oldukça karmaşık algoritmalara sahip. Facebook örneğinde, algoritmaların nihai hedefi kullanıcıyı daha uzun sitede tutmak, daha fazla reklam göstermek, daha iyi tanımak; yani Facebook şirketini daha fazla güçlendirmek ve para kazandırmak.
Kullanıcılara haberleri sıralayan News Feed (Haber Beslemesi) örneği üzerinden yürüttüğü tartışma, Tüfekçi'nin Facebook üzerinde kendi yaptığı araştırmalara dayandırılmış. Tüfekçi, 2014 yılında, siyahların yoğun olarak yaşadığı ABD'nin Ferguson kentinde polisin ırkçı şiddeti sonrası başlayan isyanın sosyal medyada Popüler Başlıklar (Trending Topics) altına girmemesinin sosyal medyanın haberleri kullanıcıya iletirken filtrelediği sonucuna varmış.
Tüfekçi, sosyal medya yöneticilerinin bu konuda gelen eleştirilere "editörler değil algoritma karar veriyor" savunmasına, "ancak algoritmalar da insanlar tarafından tasarlanıyor" yanıtını veriyor. Eğer algoritma gereği kimi sonuçlara varılıyorsa burada insan eli değmiyor tarzı bir çıkarımı da boşa düşürmüş oluyor. Zira algoritma tasarlanırken içine istenilen mekanizmalar yerleştirilebilir, sözgelimi belli bir süreçte halkın önemsenmesinin istenmediği politik konular bir filtre şeklinde konulabilir. Tersinden, halkın özellikle önemsemesini, meşgul edilmesinin istendiği konular da, mesela magazinel konular, popüler kişilikler öne çıkartılabilir.
Son olarak da bu Facebook eleştirisinin ABD'nin muhafazakarları tarafından başlatıldığını ve ABD'de liberallik-muhafazakarlık ekseninde ilerlediğini ekleyelim.
Kaynaklar:
1. http://www.nytimes.com/2016/05/19/opinion/the-real-bias-built-in-at-face...?
2. https://www.linkedin.com/pulse/whats-algorithm-michel-baudin
http://bilimsol.org/bilimsol/bilisim/sosyal-medya-algoritmalari-tarafsiz-mi