Testis kanserlerinin yüzde 95'i eşey hücresi tümörlerinden, yani spermleri oluşturacak kök hücrelerin kontrolsüz çoğalmasından kaynaklanıyor ve testislerde şişkinlik ve ağrıyla kendini belli ediyor. Eşey hücresi tümörleri nadiren kadınların yumurtalıklarında, hatta çok ender olarak beyinlerinde de görülebiliyor. Beyinde görülen tümörler, gelişim sırasında yanlışlıkla beyinde kalan eşey hücrelerinden kaynaklanıyor.
Diğer kanserlere kıyasla eşey hücresi tümörlerinin çoğu ilginç şekilde kemoterapiye aşırı duyarlı. Hastaların yüzde 90'ı kemoterapiye cevap veriyor. Ancak yüzde 10'unda tümörde ortaya çıkan yeni mutasyonlar kemoterapinin başarısını düşürüyor ve metastaz görülebiliyor. Yani kanser hücreleri farklılaşarak vücudun çeşitli organlarına yerleşebiliyor ve bu durum hastayı öldürebiliyor.
Boston’lu bir araştırma ekibinin yürüttüğü ve geçtiğimiz Kasım ayında Nature dergisinde yayınlanan bir araştırma, eşey hücresi tümörlerinin başka dokulardaki tümörlerden çok farklı davrandığını gösterdi.
TÜMÖRLERİN EVRİMİ
Elliye yakın hastadan alınan eşey hücresi tümörlerinin DNA'sını ikinci nesil dizileme teknolojisiyle inceleyen araştırmacılar, tümörlerin DNA'sını aynı bireyin sağlıklı dokusundaki DNA'yla karşılaştırarak, tümöre özgü mutasyonları (DNA değişimlerini) belirledi.
Kanser, vücut içinde gerçekleşen bir evrim sürecidir. Hücrenin çoğalma yeteneğini artıran mutasyonlar seçilir ve yeni nesil tümör hücreleri bu mutasyonları taşıyan hücrelerden oluşur.
Akciğer ve meme kanseri gibi birçok kanser, hücrede küçük mutasyonların birikmesiyle başlar. Ancak mutasyon birikimi genellikle kanserin ortaya çıkışı için tek başına yeterli değildir. Memeli hücrelerini, aşırı biriken mutasyonlar karşısında kanserden koruyan, hücrenin intihar etmesini sağlayan koruma mekanizmaları vardır. Kanser oluşumu için bu koruma mekanizmasındaki genlerin de yine mutasyonla işlevini yitirmesi gerekir. Çoğu kanser bu yolla evrilir. Örneğin incelenen birçok tümör hücresinde bekçi genlerin kralı olan TP53 geninin silindiği görülür.
KROMOZOM ÇAPINDA MUTASYONLAR
Yeni çalışma, eşey hücresi tümörlerinin diğer kanserlerin izlediği bu yolu izlemediklerini gösterdi. Eşey tümör hücrelerinde ne aşırı mutasyon birikimi ne de koruma genlerinde silinme görülüyordu. Elde edilen sonuçlar önceki yıllarda yapılan araştırmaların sonuçlarıyla da uyumlu.
Bu tümörlerde görülen asıl değişiklik, tüm kromozomların veya kromozom parçalarının kaybolması ya da çiftlenmesi şeklindeydi. Yani tümörler daha büyük ‘yapısal mutasyonlar’ taşıyorlardı. Araştırmacılar, bu tip kromozom çapında mutasyonların diğer kanserlere kıyasla eşey hücresi kanserinde görülme sıklığının birkaç kat daha yüksek olduğunu belirtiyor.
Hücre bölünmesi (mitoz) sırasında kromozomların yavru hücrelere düzgün aktarılmaması sonucu oluşan bu acayipliklerin, kanserin bir yan etkisi mi, yoksa sebebi mi olduğu henüz net değil.
Araştırmada dikkat çekici bir diğer önemli nokta, eşey hücresi tümörlerinin kemoterapiye karşı hassasiyetlerinin koruma genlerinin sağlam olmasıyla açıklanması.
YA DUYARSIZLAŞMIŞ TÜMÖRLER?
Ne yazık ki bu durum eşey hücresi tümörlerinin yüzde10'u için geçerli değil. Araştırmacılar, duyarsızlaşmış eşey hücresi tümörlerinde kromozom çapında mutasyonların çok daha yoğun olduğunu, ayrıca bu hücrelerin eşey kök hücresi kimliklerini kaybedip farklılaşmaya (mesela kısmen deri hücresi gibi davranmaya) başladıklarını gösteriyor. Bu da metastazı kolaylaştıran bir etki olabilir. Ancak çalışma, niye bazı tümörlerin duyarsızlaştığı sorusunu cevaplamıyor.
DNA dizileme teknolojilerinin ilerlemesiyle, kanserlerin takip ettiği evrimsel yolakları, yani çoğalma becerisini artıran mutasyonları nasıl kazandıklarını daha iyi anlıyoruz. Bu çalışmalar, kanserlerin tedavisine yönelik geliştirilebilecek tedavilere yönelik sağladığı bilgiler açısından son derece önemli.
Kaynak: Taylor-Weiner vd., 2016, Nature, "Genomic evolution and chemoresistance in germ-cell tumours", http://www.nature.com/nature/journal/v540/n7631/full/nature20596.html
Görsel: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Seminoma_of_the_testis_gross.jpg
