Proton ve iyon terapi yöntemleri, vücudun iç kısımlarında kalan tümörler gibi pek çok kanser türü için tercih edilen tedavi yöntemleri haline geldi. Bu yöntemler, hızlandırılmış proton veya yüklü iyonların dokuya gönderilmesi ve hastalıklı dokunun böylece temizlenmesine dayanıyor. Yüksek enerjili elektromanyetik radyasyon olan gama radyasyonu veya hızlandırılmış elektronlar gibi nesnelerin aksine protonlar ve iyonlar dokuların içinden çok az hasar vererek geçiyor ve hedef bölgeye eriştiklerinde enerjilerini hızlı bir şekilde bırakıyorlar. Bu özellik, hedef bölge haricindeki dokuların hasar görmesine neden olmadan hastalıklı dokuyu temizlemeye olanak sağlıyor.

Dünya genelinde proton ve iyon terapi yöntemiyle tedavi olanağı sunan 100 civarındaki merkezde çoğunlukla dairesel biçimli hızlandırıcılar (cyclotron ve synchrotron) kullanılıyor. Bunun yanında, dairesel hızlandırıcılara kıyasla avantajları olan doğrusal hızlandırıcıları (linac) kullanmak da mümkün; ancak doğrusal hızlandırıcılarda parçacıkları hızlandırmak için gereken uzunluk, tedavi merkezlerine inşa edilmelerini ve pratik uygulamaları zora sokuyor.

İsviçre’de bulunan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nden (CERN) Stefano Benedetti ve ekibinin bu büyüklük sorununu çözen ilk doğrusal hızlandırıcı modelini içeren çalışmaları birkaç gün önce Physical Review Accelerators and Beams dergisinde yayınlandı.

DOĞRUSAL HIZLANDIRICILARIN AVANTAJI

Doğrusal hızlandırıcıların dairesel olanlara göre temel avantajı, dokuya gönderilecek parçacık demetinin hızlı bir şekilde (milisaniyeler içinde) ve demet içindeki parçacık yoğunluğunu kaybetmeden ayarlamanın mümkün olması. Proton veya iyonların dokunun ne kadar içine gireceğini belirleyen nicelik demet enerjisi olduğu için, örneğin hastanın nefes alıp verişi sırasında demeti doğru şekilde ayarlamak veya bir tümörün üzerine hassas bir şekilde demeti gönderebilmek için bu avantaj önem taşıyor. 

Kanser hastalığının hızla yaygınlaştığı günümüzde, hastaların vücuduna yıkıcı etkileri olmayan tedavi yöntemlerinin geliştirilebilmesi umut verici. Tabii buna, bu yöntemlerin herkesin ücretsiz erişebileceği şekilde kamusal sağlık hizmetine eklenmesi ve önleyici sağlık hizmetlerinin de eşlik etmesi de gerekiyor. Konunun bu kısmında ise bilim insanlarının çabalarından çok toplumsal talebin belirleyici olacağı açık. Dolayısıyla, sağlık teknolojilerindeki gelişmeleri değerlendirirken, böyle bir toplumsal talebin yaratılması için de çaba gösterilmesi gerektiğini ifade etmek gerekiyor.

 

Kaynak haber: https://physics.aps.org/synopsis-for/10.1103/PhysRevAccelBeams.20.040101

İlgili makale: S. Benedetti, A. Grudiev, and A. Latina, Phys. Rev. Accel. Beams 20, 040101