Antibiyotiğe karşı dayanıklı genler bulundukları hücreleri belli antibiyotiklere karşı dirençli hale getirirler. Bu genler genetik çeşitliliğin üretimi için başlıca yardımcı unsur olan hareketli genetik öğeler (mobilom- ökaryotlarda transpozon adı verilen hareketli parçacıklar, prokaryotlarda profajlar ve plazmidler) tarafından taşınarak bakteriyel patojenlere aktarılır. Bu mutasyon ve aktarım süreçleri elimizdeki antibiyotiklerle tedavi edemeyeceğimiz bakterilerin önünü açıyor. Antibiyotiğe dirençli hale gelen hastalık etmenleri yüzünden yılda 700000 kişinin öldüğü tahmin ediliyor(1).

Göteborg Üniversitesi Antibiyotik Dayanıklılığı Araştırma Merkezi profesörü Joamkim Larsson ve ekibi, bu genlerin aktarım yollarıyla ilgili araştırmalar yapıyor. 2009 yılında Hindistan’da arıtılmış atık suların ile çalışan ekip, su içerisinde 21 farklı tıbbı ilaç malzemesi saptadı. Araştırma, 90 ilaç şirketinin artıklarının gönderildiği arıtma sisteminin derelere her gün bir şehrin antibiyotik ihtiyacını karşılayacak kadar antibiyotik – bir kısmı güçlü antibiyotikler- bıraktığını gösterdi. Alınan sonuçlar araştırmalarda ölçülen en yüksek değer, Hindistan suları dünyadaki en yüksek ilaç atığı değerine sahip. Özellikle Hindistan’da yaşayan yoksul kesim bu suları tüketerek (içme suyu, banyo ihtiyacı, tarım için sulama ve besi hayvanları için kullanım) istemeden zararlı kimyasallara maruz kalıyor ve ilaç dirençli bakterilerin çoğalmasına yardım ediyor. Bu havza, dirençli genlerin aktarımı için bir istasyon niteliğinde(2).

Ekibin, Microbiome dergisinde yayınlanan son makaleleri de çevreden, hayvanlardan ve insanlardan alınan numuneleri dayanıklı genler açısından inceliyor(3). Bakterileri antibiyotiğe dayanıklı hale getiren genleri inceledikleri 864 numunede özellikle hava numunelerine dair bulgular dikkat çekici. Havaya ait daha çok numunenin incelenmesi gerektiğini belirten Larsson, inceledikleri hava örneklerinde farklı dayanıklı genlerden oluşan bir karışımla karşılaştıklarını söylüyor(4). Öyle ki bu genlerden bir kısmı carbapenemlere –tedavisi zor hastalıklara karşı kullanılan bir antibiyotik grubu - dayanıklılık sağlayan seriye ait. Havadaki bakteri formlarının canlı olup olmadığı henüz bilinmiyor. Ama araştırmacılar, daha önceki çalışmalara referansla, karışımın canlı ve ölü bakterilerden oluştuğunu düşünüyor. Özellikle kirli hava örneklerinin – örneğin Pekin’den alınan hava örneği – yüksek oranda güçlü antibiyotiklere karşı dayanıklı genler barındırması ve bu oran içerisinde canlı bakterilerin de olduğunun düşünülmesi, direncin artması ve dirençli hastalıkların yayılması konusunda havanın muazzam bir araç olabileceğini gösteriyor. Havayı kirleterek sadece sağlığımızın bugününü değil, dayanıklı bakterileri için elverişli taşınma alanları yaratarak insan sağlığının yarınını da tehlikeye atıyoruz.

Araştırmacılar, bir sonraki durak olarak Avrupa’daki kanalizasyon arıtma tesislerini incelemeyi düşünüyor. Bu araştırma, havadaki dayanıklı bakteri kaynağının bu tesisler olup olmadığını berraklaştırmak için yapılacak. Arıtma tesislerinde çalışanlara hava numune kapları vermeyi düşünen ekip, tesise yakın yaşayanların bakteri florasını da inceleyecek.

Biz çevremizi daha çok tüketmek için kirletirken, doğa bizim için karanlık senaryolar hazırlıyor. Kronik rahatsızlıklar, antibiyotiğe dayanıklı hastalıklar, adaptasyon yeteneği yüksek parazitler…

İnsanoğlu hızlıca doğanın sirenleri duymalı ve doğayla dost üretim araçları geliştirmeli. Kapitalist üretim sisteminin yıllardır ispatladığı gibi, bu sadece sosyalizmle mümkündür.

Kaynaklar:

1. O'Neill J. Antimicrobial Resistance: Tackling a Crisis for the Health and Wealth of Nations (2014). Review on Antimicrobial Resistance. London: HM Government

2. Press A. January 26, 2009. Study: India's Water Contains Highest Levels of Pharmaceuticals in World. In Story: FoxNews

3. Pal C, Bengtsson-Palme J, Kristiansson E, Larsson DJ. 2016. The structure and diversity of human, animal and environmental resistomes. Microbiome 4: 54

4. University of Gothenburg. (2016, November 18). Worrying traces of resistant bacteria in air. ScienceDaily. Retrieved November 20, 2016 from www.sciencedaily.com/releases/2016/11/161118085544.htm