Erkek ve kadın arasında fiziksel anlamda belirgin farklar var. Kadın ve erkek cinsiyetinin birer parçası sayılan bu bir dizi farklılık dışında (cinsel organlar, hormonla beliren özellikler-örneğin sakal) başka türlü bir farklılıktan bahsedilebilir mi? Örneğin erkek ve kadının beyinlerinin farklı olduğu doğru mu? Biri diğerinden işlevsel olarak daha önde denilebilecek bir durum var mı?
Eğer gerçekten cinsiyet temelli fiziksel bir fark var ise, bu farklılık bazı eşitsiz gelişen durumları anlamamıza yardımcı olabilir mi? Örneğin dünya genelinde kadınlarda Alzheimer hastalığının daha yaygın olarak gözlenmesi ve bunun cinsiyetle ilişkisinin kurulması, tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi bakımından yararlı olabilir mi?
Erkek beyninin kadın beynine oranla daha yüksek bir hacme sahip olduğu biliniyor. Ancak hacimden bağımsız olarak beynin alt katmanlarında nasıl bir farklılık olduğu aslında bir muamma. Bu konuda geçmiş çalışmalar bulunmakla beraber, örneklem sayısı düşük olduğu için genelleme yapmak için pek uygun bulunmuyor. İngiltere’de BioBank adlı organizasyon, önümüzdeki 6-8 yıl içinde 100 bin kişinin temel organlarını manyetik rezonans görüntüleme tekniği ile taramayı hedefliyor. Bu bilgi bankasına başvuran araştırmacılar şu ana kadar bilgileri depolanan 2 bin 750 kadın ve 2 bin 466 erkek bireyin beyin görüntülerini incelemeye başlıyor. Bu görüntüler beyni bir bütün olarak, tüm katmanlarını içerecek şekilde, üç boyutlu olarak bilgisayarda işlemeye olanak sunuyor.
Araştırmacıların elde ettikleri ve BioArxiv adlı arşivde derledikleri sonuçlar şöyle: Erkeklerin beyin hacmi ortalama olarak bin 233 cm3 iken kadınların beyin hacmi bin 115 cm3 olarak ölçülüyor. Her ne kadar ortalama değerler istatistiki olarak anlamlı sayılacak bir farka işaret etse de toplanan verilerin dağılımı incelendiğinde kadın ve erkek arasında belirgin bir örtüşme de gözleniyor. Öte yandan erkeklerden elde edilen verilerin daha fazla varyasyon (ortalamadan sapma) içerdiği yani erkeklerin beyin hacim ölçülerinin daha fazla çeşitlilik içerdiği göze çarpıyor.
KATMANLARIN İNCELENMESİ
Beynin diğer katmanları ayrı ayrı incelendiğinde ortaya daha farklı bir tablo çıkıyor. Genel dağılım düzeyinde bakıldığında beynin neredeyse tüm katmanları erkeklerde hacim olarak daha büyük görünürken, bu veri beynin tüm hacmi ile orantılandığında kadın ile erkek arasında bu katmanların büyük çoğunluğunda neredeyse fark kalmıyor. Öte yandan kadınların beyin kabuğunun erkeklere kıyasla anlamlı sayılabilecek düzeyde daha kalın olduğu da gözleniyor.
Son olarak, katılımcılarla yapılan sözel ve sayısal anlamlandırma testlerinin sonuçları beyin görüntüleri ile karşılaştırılarak beynin yapısı ile işlevi arasında gerçekten bir ilişki olup olmadığı sorgulanıyor. Beynin fiziksel yapısı ile zeka testlerinin sonuçları arasında oldukça zayıf bir ilişki tespit ediliyor. Bu ilişki kadın ve erkek arasında kıyaslandığında da ortaya farklı bir sonuç çıkmıyor.
Sonuç olarak, yapılan çalışma öncekilere göre daha geniş bir kesimi kapsasa da, elde edilen sonuçların genellenmesi açısından gene de kısıtlı bir veri taşıdığı söylenebilir. Öte yandan erkek ile kadın arasında diğer beyin katmanları arasında (beyin hacmine göre orantılandığında) belirgin bir farkın gözlenmemesi kadın ile erkek beyni arasında fiziksel bir farklılık olabileceği ihtimalini de ortadan kaldırabilir. Son olarak zeka ile beynin fiziksel yapısı arasında gözlenen zayıf ilişki de kadın ve erkek arasında bir fark göstermiyor. Bu da, kadınların ya da erkeklerin beyinlerini kullanma konusunda daha farklı (daha az ya da çok etkili) davranmadıklarını gösterebilir.
İlgili makale: Ritchie vd. "Sex Differences In The Adult Human Brain: Evidence From 5,216 UK Biobank Participants", Bioarxiv, http://biorxiv.org/content/early/2017/04/14/123729