Google’ın eski tasarım etiği uzmanı Tristan Harris, Facebook, Apple, Google gibi çeşitli teknoloji firmalarının, davranış teknikleri ve sinirbilim yöntemlerini kullanarak insanları telefon ve bilgisayar ekranlarına bağımlı hale getirdiğini iddia ediyor.
Stanford Üniversitesi, Bilgisayar Bilimleri bölümünden mezun olan Harris, insan bilgisayar etkileşimi üzerine yoğunlaşmış, davranışsal ekonomi, sosyal psikoloji, davranış değişimi ve alışkanlık oluşumu gibi konularda Prof. BJ Fogg'un Stanford İkna Edici Teknoloji laboratuvarında araştırmalarını sürdürmüş. Instagram'ın kurucu ortağı da dahil olmak üzere en iyi teknoloji şirketlerinin birçok çalışanı Fogg’un laboratuvarında katılmış.
Bazıları teknoloji bağımlılığını kişilerin irade zayıflığına bağlarken, Harris yazılımların da olayda parmağı olduğuna işaret ediyor.
Harris, teknoloji ile olan ilişkimizde kontrolü kaybettiğimizi çünkü teknolojinin bizi kontrol altına aldığını dile getiriyor. "Kendimizi kontrol edebilmek bizim sorumluluğumuz" diyebilirsiniz ancak bu durum ekranın diğer tarafında, işi sizi ekrana bağlamak olan binlerce kişi olduğu gerçeğini değiştirmiyor.
TEKNOLOJİ ZİHNİMİZİN ZAAFLARINDAN NASIL FAYDALANIYOR?
Harris, bunu illüzyonistlerin marifetlerine benzetiyor.
“İllüzyonistler işe kör noktaları, kenarları, zafiyetleri ve insan algılarının sınırlarını araştırarak başlarlar; böylece insanları farkında olmadan yaptıklarıyla etkileyebilirler. İnsanların düğmelerine nasıl basacağınızı bildikten sonra onları bir piyano gibi çalabilirsiniz. Bu tam olarak ürün tasarımcılarının zihninize yaptığı şey! Dikkatinizi çekmek için psikolojik zayıflıklarınızla (bilinçli ve bilinçsiz) oynarlar.”
Bunu nasıl yaptıklarına verdiği örneklerden bazıları ise şu şekilde:
"ÖNEMLİ BİR ŞEY KAÇIRACAĞIM!"
“Uygulamaların ve web sitelerinin insanların zihnini kötüye kullanmasının bir yolu onlara "önemli bir şeyi kaçırma ihtimallerini” düşündürmek.
Sizi, önemli bilgiler, mesajlar, arkadaşlıklar veya potansiyel cinsel fırsatlar için bir kanal olduğuma ikna edersem, beni kapatmanız, üyeliğinizi iptal etmeniz veya hesabınızı kaldırmanız güçleşecektir- çünkü (işte, ben kazandım) önemli şeyler kaçırabilirsiniz.”
SOSYAL ONAY: "NE KADAR BEĞENİ ALDIM?"
“Facebook bir fotoğraf paylaştığınızda etiketlemeniz gereken tüm yüzleri otomatik olarak önerir ("Bu fotoğrafa Tristan'ı etiketleyin?"), dolayısıyla kişileri etiketlerken, bağımsız bir seçim yapmayıp, aslında Facebook'un önerisine yanıt vermiş olursunuz. Aslında böyle tasarım seçenekleri ile Facebook, milyonlarca kişinin ne kadar sıklıkta sosyal onay aldıklarını kontrol ediyor.
Benzer şey profil fotoğrafımızı değiştirdiğimizde de olur - "Arkadaşlarım yeni fotoğrafım hakkında ne düşünüyor?" Facebook bunu haber yayınında daha üst sıraya yerleştirebilir bu şekilde daha fazla ve daha fazla arkadaş onu beğenecek ya da üzerinde yorum yapacaktır.”
SİNİRBİLİM KULLANARAK İNSANLARI DAHA BAĞIMLI KILMAK
Ramsay Brown, yapay zeka ve sinir bilimini kullanarak, uygulama yazarlarının kullanıcıları çekmesine ve elinde tutmasında yardımcı olan Dopamin isimli laboratuvarın kurucu ortağı. Sitelerinde ise şu slogana yer verilmiş:
“Kullanıcıları elinizde tutmak şansa bağlı değil: Bunun adı bilim. Kullanıcılara doğru zamanda dopamin verin. Uygulamanızda daha uzun süre kalacak ve daha fazla kullanacaklar.”
Dopamin, beyinde ödül sisteminin kullandığı bir sinyal molekülü (nörotransmitter). Örneğin kokain, beyinde dopamin aktivitesini artırarak bağımlılığa yol açıyor. Stanford Obsesif Kompulsif Bozukluk Kliniği müdürü Dr. Elias Aboujaoude, interneti dürtü etkisiyle kullananlarda dopamin ve diğer iyi hissettiren beyin kimyasallarının arttığını dile getiriyor.
Brown, sosyal medya şirketlerinin, kumar makinelerinde, kumarbazlara kancaya takmak için kullanılana benzer, mantıkla kullanıcıları sürekli tıklayan bir halde tutmak için değişken ödüller olarak bilinen bir kavramı kullandıklarını belirtiyor.
Hem Brown hem de Harris, Facebook ve Instagram'ın kullanıcılara sundukları "bildirimlerin" zamanlamasını kendilerine göre ayarladığını ve kullanıcılara, zamanlarının bir algoritmaya göre belirlendiği dopamin atışları sunmak için ekranın sağ üst köşesinde kırmızı renkli bildirimler gönderdiklerini dile getiriyor.
Kaliforniya Devlet Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan Dominguez Hills ve teknoloji psikolojisini araştıran Larry Rosen, insanların genellikle telefonlarını her 15 dakikada bir kontrol ettiğini, sadece dopamini arzulamadıklarını, stres hormonu kortizolün etkisiyle de endişendiklerini ve telefonlarına bakmaya motive olduklarını dile getiriyor.
Rosen birçok insanın zamanının yarısını telefonlarını kontrol ederek geçirdiğini bildiriyor. Bir süre sosyal medya hesaplarına bakmadıklarında içlerinden bir sesin onlara “Bir süredir Facebook'u, Twitter’i kontrol etmedim. Birisi benim Instagram paylaşımıma yorum yaptı mı acaba?” dediğini söylüyor. Bu soruyla beraber kortizol üretiliyor ve kişi endişelenmeye başlıyor. Bu endişeden kurtulmak üzere telefonunu kontrol ediyor.
"DÜZELTMEMİZ GEREK"
Tristan Harris, teknoloji şirketlerinin beynimizi nasıl ele geçirdiğine dikkat çekmek için başlattığı “Time Well Spent” isimli harekette insanlara çağrı yapıyor. Yaptığı çağrıdan bir kesit şu şekilde:
“Yaşamlarımızda ilgimizi çekecek çok şey var.
YouTube daha fazla ilgi istiyor. Almak için otomatik oynatmayı devreye sokuyor.
Instagram bu ilgiyi istiyor. Beğeniler ve takipçiler bunu elde etmek için çalışıyor.
Facebook bu ilgiyi korumak istiyor. Kedi videoları ve zarar veren işlerle elinde tutmaya çalışıyor.
Bu kontrolden çıkmış bir yarış. Dikkatimizi mahvetmekle kalmıyor, zihnimizi de mahvediyor.
Artık bekleyemeyiz. Hemen düzeltmemiz gerek.”
Haber kaynakları:
https://ww2.kqed.org/futureofyou/2017/05/25/tristan-harris-brain-hacking/
https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2016/11/the-binge-breaker/5...
https://journal.thriveglobal.com/how-technology-hijacks-peoples-minds-fr...