İngiliz İnsan Dölleme ve Embriyoloji Otoritesi (HFEA), 15 Aralık’ta üç kişinin DNA’sından oluşacak tüp bebek yönteminin (mitokondriyal replasman tedavisi) "temkinli bir şekilde kullanımını" onayladı. Ancak yöntemin uygulanabilmesi için ilgili kliniklerin öncelikle HFEA’dan izin belgesi alması gerekiyor.
Tarihi ve tartışmalı hareketin amacı mitokondriyal genlerinde hastalık yapıcı mutasyon taşıyan kadınların sağlıklı bir bebeğe sahip olabilmelerini sağlamak. Ancak işlem sadece kalıtsal hastalıkların ölüme veya ciddi hastalığa neden olabileceği özel durumlarda ve başka alternatiflerin olmadığı durumlar için öneriliyor.
Mitokondri nedir?
Mitokondri vücudumuzun işlevlerini yerine getirebilmesi için enerji üreten, hücrelerdeki küçük çubuk benzeri yapılar. Hücre çekirdeğindeki genetik materyalden ayrı olan kendi DNA'larına sahipler.
Mitokondri DNA’sı anneden miras alınır. Görünüm ve kişilik gibi bireysel özelliklere etkisi yoktur. Bir bireyin genlerinin büyük çoğunluğunu oluşturan hücre çekirdeğindeki DNA'dan oldukça farklıdır.
Mitokondriyal hastalıklar nasıl ortaya çıkar?
Mitokondriyal DNA'daki zararlı mutasyonlar, mitokondrinin düzgün çalışmasını önleyebilir ve bazıları ciddi ve hayatı tehdit eden bazı hastalıklara neden olabilir. Hayati organları, kasları, görme, büyüme ve zihinsel fonksiyonları etkileyerek ölümcül durumlara yol açabilir.
In vitro fertilizasyon (IVF) ya da halk arasında bilinen adıyla tüp bebek yönteminin ileri bir şekli olan bu yöntemde, anne ve babadan alınan nükleer DNA ve bir kadın donörden alınan sağlıklı mitokondriyal DNA kullanılıyor. Yöntem iki şekilde gerçekleştirilebiliyor:
1) Anneye ve vericiye (donör) ait yumurtalar spermle döllenir ve iki embriyo oluşur. 2) Genetik bilgiyi taşıyan çekirdekler embriyolardan çıkarılır. Sadece anne-babaya ait çekirdekler tutulur. 3) Anne-babaya ait çekirdekler vericinin embriyosuna aktarılır. Sağlıklı embriyo annenin rahmine yerleştirilir.
1) Anneye ve vericiye (donör) ait yumurtalar alınır. 2) Genetik bilgiyi taşıyan çekirdekler yumurtalardan çıkarılır. Sadece anneye ait çekirdek tutulur. 3) Anneye ait çekirdek vericinin yumurtasına aktarılır. Sağlıklı yumurta babaya ait spermle döllenir.
Mitokondri replasmanı nasıl olur?
Bir annenin yumurtasındaki hatalı mitokondri, bir donörden alınan sağlıklı mitokondriyle değiştirilebilir. Bu şekilde zararlı mutasyonların gelecek nesillere aktarılması önlenebilir.
İlk uygulamanın, Mart veya Nisan 2017'de, Newcastle Üniversitesi, Mitokondriyal Araştırma Merkezi’nde gerçekleşmesi planlanıyor. Araştırma Merkezi müdürü Doug Turnbull, verilen kararla ilgili memnun olduklarını ve merkezlerinde bir yılda 25 hastaya bu tekniği uygulayabilmeyi hedeflediklerini dile getirdi.
Yöntem ne kadar güvenli?
Deneysel çalışmalar güvenli olduğuna işaret ediyor ancak kimse riskin sıfır olduğunu söyleyemez.
Az sayıda hatalı mitokondrinin bebeğe taşınabileceğine dair kanıtlar var. Bunlar gelişmekte olan embriyoda çoğalabilirler. Ancak bunun ciddi bir risk oluşturduğu düşünülmüyor.
Guy’s ve St Thomas Vakfı'nda klinik genetik profesörü Frances Flinter, kararı "harika haber" olarak nitelendirdi. Bununla birlikte, kararı hoş karşılamayanlar da var.
Dr. David King, kararın dünyaya genetiği değiştirilmiş bebekler için kapı araladığını dile getirdi. Roma Katolik Kilisesi, işlem sırasında bazı embriyoların yok olması nedeniyle yönteme karşı çıkarken, İngiltere Katolik Kilisesi, bazı etik soruların tam olarak açıklığa kavuşturulmadığı konusunda kaygılı. Bununla birlikte, İngiltere'de üç kişi tekniğini kullanan ilk ülke olmayacak. Ürdünlü bir çift Meksika’da gerçekleştirilen yöntemle sağlıklı bir bebek dünyaya getirdi.
Haber Kaynakları
https://mitochondrialdiseasenews.com/2016/12/16/uk-first-country-approve...
http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-4036084/Three-parent-babi...
http://www.bbc.com/news/health-38328097