Sosyal ortamların vazgeçilmez içeceklerinden olan alkol geçmiş zamanlardan beri kimi zaman keyif verici, sakinleştirici kimi zaman da tıbbi amaçlı kullanılan bir madde olmuştur. Günümüzde tedavi amaçlı kullanımı neredeyse yok denecek kadar az olsa da sosyal amaçlı kullanımı yaygın olarak devam etmektedir. Alkollü içeceklerde bulunan alkol türü etil alkoldür (sahte içkilerde de bulunan körlüğe, ölüme neden olabilen türü metil alkol) ve meyve ve tahıllardaki karbonhidratların fermantasyonu sonucu ortaya çıkar.
Alkolün sosyal etkileşimi artırdığı biliniyordu ancak sosyal biliş (fiziksel ve sosyal çevremizle olan ilişkilerimize dair bilgileri nasıl işleyip depoladığımız ve bunun insanları algılama ve onlarla etkileşime girme biçimimizi nasıl etkilediği) üzerindeki etkileri tam olarak bilinmiyordu. İsviçre’nin Basel Üniversitesi’nden araştırmacılar, hafif-orta dereceli alkol içeren biranın yüz ifadelerini algılama, empati ve cinsel uyarılma dahil olmak üzere sosyal bilişi nasıl etkilediğini araştırdı ve alkolün başkalarının duygularını fark etme yeteneğimiz ve cinsel içerikli materyallere karşı tavrımız üzerinde etkisi olduğunu bildirdi (1).
Yaşları 18-43 arasında değişen 60 sağlıklı gönüllünün (30 kadın, 30 erkek) yer aldığı araştırmada, gönüllülerin yarısına alkollü bira diğer yarısına alkol içermeyen bira verildi. Ardından katılımcılara korku, üzüntü, iğrenme, mutluluk, kızgınlık ve şaşkınlık ifadelerini içeren fotoğrafların gösterildiği yüz tanıma testi, insanların çeşitli duygusal sahnelerde yer aldığı fotoğrafların gösterildiği empati testi, doğal, erotik ya da cinsel içerikli fotoğrafların gösterildiği cinsel uyarılma testi uygulandı.
Testlerin sonunda alkollü bira alan gruba alkolsüz diğer gruba alkollü bira verilerek testler tekrarlandı. Araştırmada ayrıca alkolün mutlu olma hali ve iletişim kurmada rolü olduğu düşünülen oksitosin hormonu üzerindeki etkisi de incelendi.
Alkolün kişilerin yüz ifadelerini fark edebilme yeteneklerini bozabildiği (ör. üzgün, kızgın ifade) ya da artırabildiği (ör. küçümseme, iğrenme ifadesi) bildirilmiştir. Araştırmada elde edilen bulgulara göre, görece düşük düzeyde alkol, kişilerin mutlu yüzleri daha kısa sürede fark etmesini sağladı ve mutluluk, hareketlilik, konuşkanlık, başka kişilerle bir araya gelme eğilimini artırdı. Bu etkiler kadınlarda erkeklere göre, özellikle de sosyal fobisi olan kişilerde daha çok görüldü.
Cinsiyetler arasındaki farklılığın alkol tüketme kapasitesi ve vücut kitlesinden kaynaklandığı düşünülüyor. Elde edilen bulgular ayrıca utangaç kişilerin cesaretlerini artırmak adına alkol kullanma eğilimine de açıklık getiriyor.
Alkolün, cinsel dürtüler üzerindeki kontrolü ortadan kaldırdığı (disinhibisyon) ve bu bakımdan cesareti artırdığı bildirilse de bu durum tam olarak net değildi. Araştırmaya göre alkol, cinsel uyarılmada herhangi bir artışa neden olmadı ancak özellikle kadınlarda, cinsel içerikli görüntüleri inceleme cesaretlerini artırdı. Oksitosin hormonunun, sosyal etkileşime aracılık ettiği ve kişilerin birbirleriyle bağ kurma sürecinde yer aldığı düşünülüyor. Araştırmada, alkolün oksitosin düzeyleri üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı saptandı ve alkolün farklı bir mekanizma üzerinden bu durumları etkilediği sonucuna varıldı.
Araştırmanın yürütücüsü Profesör Matthias Liechti konuyla ilgili olarak “Pek çok ilacın ve suiistimal edilen maddenin duygulanım süreci ve sosyal biliş üzerindeki etkileri çeşitli testlerle araştırılmıştır. Birçok kişi tarafından tüketilmesine ve kişisel deneyimler üzerinden etkileri bilinmesine karşın, alkolün duysal sosyal bilgiyi işleme sürecine olan etkileri hakkında çok az bilgimiz var. Araştırmamızda bir bardak biranın insanların mutlu yüzleri daha hızlı görmesini sağladığını ve pozitif emosyonel durumlarla ilgili ilgiyi artırdığını gördük. Alkol ayrıca disinhibisyonla uyumlu olarak cinsel içerikli görselleri incelemeyi kolaylaştırıyor ancak cinsel isteği esas olarak artırmıyor. Alkolün sosyal biliş üzerindeki bu etkileri büyük ihtimalle sosyalliği de artırıyor” açıklamasında bulundu (2). Araştırmacılara göre, elde edilen bulgular, kişilerin alkol aldıkları sırada deneyimledikleri, daha mutlu, daha sosyal ve cinsel açıdan daha cesur olma halini doğrulamaya yardımcı oldu.
Kaynaklar:
1- Dolder, P. et al. (2016). Alcohol acutely enhances decoding of positive emotions and emotional concern for positive stimuli and facilitates the viewing of sexual images, Psychopharmacology. DOI 10.1007/s00213-016-4431-6.
2- European College of Neuropsychopharmacology (ECNP). Study measures changes in psychosocial attitudes after beer drinking. https://www.ecnp.eu/about-ecnp/press/Liechti.aspx.