28 Mart’ta yapılan kök hücre transferi ile, Japonya’da yaşayan 60 yaşındaki makula dejenerasyonu hastası, tarihte bir başka kişiden alınan indüklenmiş pluripotent kök hücrelerin (iPS) transfer edildiği ilk kişi olarak kayda geçti.

iPS hücreleri yetişkin bir bireyden, örneğin deriden alınan hücrelerin, kültür ortamında yeniden programlanarak embriyonik özelliklerinin kazandırılmasıyla elde ediliyor. iPS hücreler, daha sonra istenilen hücre türünü oluşturacak şekilde yönlendirilebiliyor ve hastalık tedavisinde kullanılabiliyor.

Bu ilk nakilde de bir vericiden alınan deri hücreleri yeniden programlanarak iPS hücreleri haline getirilmiş ve bu iPS’lerden retina hücreleri oluşturularak makula dejenerasyonu hastasına nakledilmiş. Makula, gözde retinanın “sarı nokta” da denilen ve görmeyi sağlayan bölgesi. Makula dejenerasyonu ise bu bölgedeki hücreler hasar gördüğü için zamanla görme kaybının ve hatta körlüğün ortaya çıkabildiği bir hastalık. Programlanmış kök hücre nakli ile hastalığın ilerlemesinin önüne geçilmesi planlanıyor.

2014’te makula dejenerasyonu hastası iki ayrı kişinin kendi kök hücreleri yeniden programlanarak retinaya transfer edilmek istenmiş. İlk hastada nakil gerçekleştirilirken, diğer hastanın naklinde beklenmeyen problemler ortaya çıkmış ve nakil gerçekleştirilememiş. Makula dejenerasyonu genelde ilerleyen yaşlarda ortaya çıktığı için, hastanın kendi hücrelerinin yaşlı olmasından kaynaklanan genetik anormallikler ortaya çıkabiliyor. Bu nedenle hastanın kendi hücrelerini kullanmak her zaman uygun olmayabiliyor. Diğer bir yandan da, kişinin kendi hücrelerinin programlanması ve nakledilmesi aylar sürerken, çeşitli vericilerden alınan iPS hücreleri ile kurulacak iPS bankası ile nakil işleminin anında ve çok daha az masrafla gerçekleştirilebilme olasılığı bulunuyor. Kişiden kişiye kök hücre naklinin, bu alanda yapılacak yeni uygulamaların önünü açması bekleniyor.

iPS hücre tedavisinin kafalarda soru işareti oluşturan yanı ise, nakledilen hücrelerle alıcının genetik uyumsuzluğu sonucu vücutta bir bağışıklık tepkimesi oluşturma ihtimali. Nobel ödüllü iPS uzmanı Shinya Yamanaka’ya göre ise, kök hücre bankasından alınan hücreler genetik olarak alıcıya benzer olacak şekilde seçildiği için bir problem çıkması muhtemel değil. Yamanaka’nın kurduğu iPS bankası, özellikle hasta ve vericilerin beyaz kan hücrelerinde bağışıklık tepkimesini tetikleyen proteinlerin uyumlu olmasını sağlayarak bağışıklık reaksiyonlarının önüne geçmeyi hedefliyor. Şu an bankada sadece tek bir donörden alınan hücreler olsa da, Mart 2018’e kadar 5-10 farklı donörden alınacak hücreler ile birlikte Japonya nüfusunun %30-50’sini kapsayacak bir hücre stoku oluşturulacak.

Şimdilik yeni yapılan nakille ilgili bir sonuç öngörmek mümkün değil. Başarılı olup olmadığı hastanın takibi ile zaman içerisinde belli olacak. Ekibin yaptığı açıklamaya göre, sırada bekleyen beş diğer hastanın da naklinin tamamlanması sonrası gelişmeler kamuoyuna duyurulacak.

Haber ve görsel kaynak: http://www.nature.com/news/japanese-man-is-first-to-receive-reprogrammed...