Önceki kuşaklardan öğrenenler sadece insanlar değil...

Posta güvercinleri, insanlar gibi birbirlerinin bilgisinden faydalanıp, öğrenerek eve dönüş yollarında daha doğrudan rotalar kullanıyorlar.

Zeynep Ersoy - bilimsoL

Önceki nesillerden ve çevredeki kişilerin bilgisinden yararlanmanın uzun süredir "yalnızca insanlara özgü" bir nitelik olduğu düşünülüyordu. Ancak davranış biyologları tarafından posta güvercinlerinin de, evlerine geri dönüş yolunda, ortak bilgi bankaları üretebildiği keşfedildi. Kuşların, tıpkı insanlar gibi birlikte çalışıp daha iyi problem çözme konusunda bilgi aktarımında bulunduğu gözlendi. Bu buluş, bu alanda gerçekten heyecan verici bir gelişme.

Araştırmacılar yıllardır posta güvercinlerinin zekalarına hayranlık duyuyorlar. Önceki çalışmalar, kuşların sembolik iletişimden ilkel matematiğe kadar birçok şeyi yapabileceklerini gösterdi. Ayrıca kuşlar, koku, görme, ses ve manyetizma da dahil olmak üzere evlerine dönmek için çok çeşitli ip uçları kullanıyorlar. Aynı yerde birden fazla kez serbest bırakılan bir güvercin, evine dönüş yolunda daha ideal bir rota için navigasyonunu değiştirebiliyor. Daha şaşırtıcı olan bilgi ise, kuşların belirli rotaları birbirlerinden öğreniyor olmaları. Sürü halinde göç eden güvercinlerin, yalnız seyahat eden güvercinlere göre eve dönüşte daha doğrudan rotalarda uçtuklarını fark eden bilim insanları uzun zamandır "kolektif aklın" iş başında olduğunu düşündüler.

Peki güvercinler daha önceki nesillerden bilgi biriktirerek nesiller boyu eve dönüş kabiliyetini arttırabilir mi? Oxford Üniversitesi'nde davranışsal biyolog olan Dora Biro, "kümülatif kültürel evrim" olarak bilinen bu fenomenin, tartışmalı olarak insanlara özgü olarak kabul edildiğini belirtiyor.

Biro ve Oxford Üniversitesi’nden başka bir biyolog Takao Sasaki, kuşların bu yeteneğe sahip olup olmadıklarını öğrenmek için, GPS cihazları takılı posta güvercinlerini izledi ve bunları üç gruba ayırdı: tek başına uçan kuşlar, sürekli aynı ortakla uçan kuşlar ve eşlerini her 6 uçuşta değiştiren kuşlar.

Takao ve Biro, tasarımlarını ünlü "spagetti kulesi" testine dayandırdı. Bu deneyde, bir kişiden gözlemci bakarken çiğ spagetti ve kil kullanarak mümkün olduğunca yüksek bir kule inşa etmesi isteniyor. Ardından, bu gözlemcinin yeni bir gözlemci önünde bir kule inşa etmesi isteniyor. Araştırmacılar, gözlemcilerin her birinin 10 nesil boyunca kendilerinden önceki kulelere benzer ancak daha uzun kuleler inşa ettiğini keşfetti.

Neyse ki, güvercinler binalar inşa etmek yerine, içgüdüsel bir davranışla basitçe eve dönmek zorunda. Nature Communications dergisinde yayınlanan sonuçlara göre, her üç gruptaki kuşlar, ilk birkaç uçuştan sonra uçuşlarını iyileştirdi. Fakat, bundan sonra en deneyimli kuşu periyodik olarak dışarı çıkaran grup, mükemmel rotaya yaklaşmaya devam etti. Eşleşmedeki yeni kuş, spagetti kule denemesindeki gözlemciye eşdeğerdi ve deneyimli kuşun bilgilerinden öğrenen ve üzerine inşa edilen "yeni nesil" i temsil ediyordu.

Araştırmaya katılmayan Harvard Üniversitesi hayvan davranışçı Albert Kao, araştırmanın,  ikna edici olduğunu ve hayvan gruplarının hem kolektif öğrenme hem de kümülatif kültür geliştirebileceğini belirtiyor. “Toy bir kuş tamamen yeni bir yol oluşturmaz, bunun yerine önceki kuşaktaki bir kuştan elde ettiği mevcut rotayı değiştirir ve bu kümülatif kültürün en önemli özelliğidir”, diye ekliyor Biro.

Yine de, araştırma sonuçlarına ikna olmayanlar da var. Tübingen Üniversitesi'nden karşılaştırmalı psikolog Claudio Tennie, çalışmayı beğendiğini fakat hayvanların kümülatif bir kültüre sahip olup olmamasına ilişkin sorunun halen araştırmaya ve sorgulamaya açık olduğunu belirtiyor. Tennie, güvercinlerin gerçekten yeni bir davranış öğrenmediklerini ve kuşların davranışlarının sadece kümülatif kültürün bir alt kategorisini gösterdiğini savunuyor.

Arizona Tempe'de evrimci antropolog Maxime Derex de bu görüşe katılıyor. Derex’e göre kümülatif kültür insanlarda daha karmaşık. İletişim kurmak için sözlü konuşmadan yazmaya ve şimdi daha gelişmiş elektronik yöntemler kullanan insana göre, kuşların sadece evlerine dönüş yolunu iyileştirebileceklerini gösterdiklerini belirtti.

Biro ve Sasaki, güvercinler ve insanlar arasındaki bu farkı kabul ediyor. Yine de Sasaki, "araştırmamız, insan dışı hayvanların nesiller boyunca bilgi toplamasını ve performanslarını artırarak kümülatif kültürel evrim kriterlerini yerine getirdiğini gösteriyor" diyor. Sonuçlarının, bu kabiliyetin daha önce olduğu gibi karmaşık bir kavrama yetisine ihtiyaç duyulmayabileceğini düşündürdüğünü de ekliyor.


İlgili makale: Sasaki T. & Biro D. Cumulative culture can emerge from collective intelligence in animal groups (2017). Nature Communications, 8, 15049, doi:10.1038/ncomms15049

İlgili haber: http://www.sciencemag.org/news/2017/04/think-only-humans-can-build-knowl...