Zoomüzikoloji, sinirbilim ve bebeklerin dilsel gelişimi bize dil, müzik ve jestlerin insanlarda aynı kaynaktan gelişip, evrimsel çizgide ayrışarak gelişmiş olabileceğini gösteriyor. Üç yetide de temel itici güç iletişim. Zoomüzikoloji özelinde, insandan sonra en müzikal hayvan olarak değerlendirilebilecek kuşlar üzerindeki bilimsel araştırmalar, insanlardaki dil ve müzik yeteneklerinin hangi evrimsel aşamalardan geçtiğini ve insanlarla diğer hayvanlar arasındaki farkılıkları ve benzerlikleri ortaya çıkartıyor.
Kuşların kendi şakımalarını tıpkı insanların birbirlerinin konuşmalarını algıladıkları işitsel mekanizma gibi algıladıklarını ortaya koyan bir çalışma yakın zamanda yayımlanmıştı [2, 3]. Tabii ki, kuşlar için konuşma ve müzik (şarkı söyleme) şeklinde iki farklı iletişim düzlemi yok. Genellikle erkek kuşlar şakıyorlar. Şarkılarının yapısal karmaşıklığı çiftleşme ve sosyal iletişimde avantajlar sağlıyor çünkü karmaşık şarkıların hayat deneyimi, öğrenme kapasitesi ve yerel şarkı dialektlerine aşinalık gibi göstergeleri var, ayrıca dişi kuşların şarkıları kanıksamasının da önüne geçilmiş oluyor. Şüphesiz, karmaşıklık adına tamamıyla yeni olduğu için anlaşılamaz melodiler de seçmiyorlar. Dolayısıyla tıpkı insanların melodilerindeki gibi, kuşlarda da yenilik ile tekrar arasında bir denge söz konusu.
Geçtiğimiz hafta yayımlanan disiplinlerarası bir araştırmada [1], Avusturalya’nın benekli kasapkuşu adı verilen kuşlarının şakımalarında, müzikal açıdan dikkat çekici bir özellik keşfedildi. Avusturalya’nın benekli kasapkuşu, etçil, yırtıcı bir kuş. Kasapkuşunun şakımasında, müziğin yapısal analizine dair pek çok soyutlamayı incelemek mümkün: tını, kontür, jest, ritm, tekrar, gamlar ve yapı/form.
Aşağıdaki şekilde kasapkuşlarının kimi şakımalarının dikte edilmiş hali (a), sağda ise sonogram ve renklendirilimiş perde veriliyor (b). Beş farklı melodide de ortak olarak, R ile işaretli olan takırdama sesi (kırmızı diktörtgen içine alınmış), perde renklendirmesinde de yeşil renge denk geliyor (kırmızı diktörtgen içine alınmış).
Zamansal düzenlilik
Çalışmada, kuşların şarkılarının sessizliklerle ayrılan 2.5±0.7 sn’lik cümlecikler şeklinde olduğu görülmüş. Dolayısıyla 25 dakikalık bir şakımada yüzlerce cümlecik var. Bu cümleciklerin oluşturduğu örüntüleri incelemek için, cümlecikler sınıflandırılmış. Cümleciklerin daha küçük birimler olan motif ortaklıkları olduğu görülmüş. Motif, temel, atomik bir melodik fikir olarak düşünülebilir; bir cümlecik bir ya da birkaç motif içerebilir, ya da hiç içermeyebilir.
Dokuz kuşun şakımaları üzerinde, cümlecik ve ortak motif çözünürlüğünde yapılan yapısal analizde, her bir kuşun performansı boyunca zamansal bir düzenlilik görülmüş: cümleciklerin ve motiflerin tekrarı açısından. Daha karmaşık, daha geniş repertuara sahip kuşların, cümleciklerindeki motif ortaklığının zaman içindeki örüntüsünün daha düzenli olduğu da analizler sonucu ortaya çıkmış.
Kuşların estetik duyumu
Darwin bir mektubunda “Kuşlar doğal bir estetik duyuma sahip. O nedenle, güzel sesleri takdir ediyorlar” diye yazmıştı. Başta 20. yy. Fransız bestecisi Messiaen olmak üzere, kuşların şakımaları birçok besteciye ilham vermiştir ve vermeye devam etmektedir. Esinlenme, bu bilimsel analiz ile bir adım öteye taşınmış oluyor. Bu çalışma, kuşların da bestecilere benzer bir şekilde, eserlerinde yeni olan ile tekrar arasında bir denge kurabildiğini gösteriyor.
İlgili Makaleler:
1. Eathan Janney, Hollis Taylor, Constance Scharff, David Rothenberg, Lucas C. Parra, Ofer Tchernichovski. Temporal regularity increases with repertoire complexity in the Australian pied butcherbird's song. Royal Society Open Science, 2016; 3 (9): 160357 DOI: 10.1098/rsos.160357
2. Robert V. Shannon, “Is Birdsong More Like Speech or Music?”, Trends in Cognitive Sciences, April 2016, Vol. 20, No. 4.
3. Bregman, M.R. et al. (2016), “Songbirds use spectral shape, not pitch, for sound pattern recognition”. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 113, 1666–1671.