Aksam yemeğinde lezzetli bir balık yerken, muhtemelen balıkların kendisinin ne yediğini pek düşünmüyorsunuz. Belki de artık bunu daha çok düşünmenin zamanı geldi. 50'den fazla balık türü, denizde plastik çöp tüketiyor. Bu, yalnızca balıklar için kötü bir haber değil, aynı zamanda balıklardan beslenen insanlar için de geçerli.
Balıklar, genellikle okyanuslarda yüzen plastik çöplerle beslenmenin direkt bir sonucu olarak ölmezler. Ancak bu, plastiklerin onlar için zararlı olmadığı anlamına gelmez. Bilim insanları, plastikle beslendiklerinde balıklarda aktivite azalması, sosyal davranış zayıflaması ve karaciğer fonksiyonlarında bozulmalar gibi olumsuz etkiler olduğunu bildiriyor.
Plastiklerde bulunan PBDE( Polibromine difenil eter) gibi zehirli bileşikler balık dokularında birikiyor. Bu rahatsız edici çünkü bu maddeler, plastik yemiş balık tüketen diğer hayvan ve insanlarda daha fazla biyoakümülasyona(biyobirikim) neden olabilir. Uskumru, çizgili levrek ve Pasifik istiridyesi de dahil olmak üzere insan tüketimi için satılan çok sayıda türün midelerinde bu zehirli plastikler bulundu.
Plastik çöplerin deniz hayvanları için ciddi bir tehdit oluşturduğu biliniyor, ancak yine de araştırmacılar hayvanların neden bu plastikleri yediğini anlamaya çalışıyor. Araştırmalar, deniz hayvanlarının plastiği yemek ile karıştırdığını gösteriyor.
Bu doğru olabilse de, hikayenin tamamı aslında daha karmaşık. Örneğin, Kalifornia Davis Üniversitesi’ ndeki araştırmacılar plastiklerin deniz organizmalarına çekici gelebileceğini gösterdi. Başka bir araştırma ise plastik çöplerin okyanus gıda zincirinin önemli bir parçası olan hamsilerde benzer bir etkiye sahip olduğunu gösterdi.
KOKUNUN ETKİSİ
Koku, balık da dahil olmak üzere deniz hayvanları için çok önemli bir duyudur. Köpek balıkları, uzun mesafelerden kanın kokusunu alabiliyor ve bu av bulmalarına yardımcı oluyor. Bilim insanları, somon balığın koku duyusunun, dünyaya geldikleri sulara dönmek için belirli nehir kollarını bulmalarına yardım ettiğine inanıyorlar. Balıklar koku duyularını, çiftleşme, eve göç etme ve beslenme gibi davranışsal bağlamlarda kullanıyorlar.
Proceedings of the Royal Society Biological Sciences dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmada Kuzey Amerika'nın batı sahilinde bulunan yaygın bir balık olan kuzey hamsisi (Engraulis mordax) için plastik çöplerin cazip kokabileceği fikri test edildi. Yem balıkları olarak bilinen hamsiler, ekolojik ve ekonomik açıdan önemli türlerdir. Maalesef, hamsilerin vahşi doğada plastik yediği de tespit edildi.
KOKU DENEYİ
Deneyde kokunun hamsilerde plastik tüketimine neden olup olmayacağını test etmek için, kriller(hamsilerin yediği küçük karides parçaları), plastik çöpler ve temiz plastikler ayrı ayrı deniz suyunda bir kaç saat bekletildi. Bu deniz suyu kriller, plastik çöpler ve temiz plastiklerden temizlenmek için süzüldü. Bu kokuların olmadigi sular kontrol olarak kullanıldı. Daha sonra hamsilerin bu farklı deniz sularında davranışı tanklarına takılı bir kamera yardımı ile izlendi ve kaydedildi.
Krill kokulu deniz suyundaki hamsiler, yiyecek arıyormuş gibi davrandı. Aynı davranış, plastik çöp kokusu olan tanktaki hamsilerde de, beslenirken artan bir gruplaşma olarak görüldü. Fakat bu davranış biçimi, temiz plastik ve kontrol gruplarında yoktu. Bu davranış, bir deniz omurgalısının, kokusu nedeniyle plastik tüketebileceğine dair ilk deneysel kanıtı olarak görülebilir.
PLASTİK KİRLİLİĞİNİN AZALTILMASI ÖNEMLİ
Bu araştırma birkaç şeyi teyit etmektedir. Öncelikle, Kuzey hamsilerin yiyecek bulmak için koku kullandıklarını gösterildi. Bu sezgisel gibi gelebilir, ancak bu çalışmadan önce hamsi, sardalya ve ringa balığı gibi yetişkin yem balıklarının yiyecek bulmak için kokladığını gösteren yetersiz davranışsal kanıtlar vardı.
Ana bulgu, deniz tüketicileri için plastik çöplerin muhtemelen hem görünümü hem de kokusu ile kafa karıştırıcı olmasıydı. Bu bir problem, çünkü plastik balık için ilginç görünüyor ve kokuyorsa, bunun gıda olmadığını fark etmesi çok zor olur.
Bu çalışma aynı zamanda tüketim ve atık kültürümüzün, yediğimiz balıklar aracılığıyla bize geri döndüğünü önermektedir. Meydana çıkan bir sonraki önemli soru, plastikten elde edilen zehirli bileşenlerin plastik yiyen balıklardan, balık yiyen insanlara geçip geçmeyeceği.
Yapılması gereken çok şey olsa da, sorunun hafifletilmesi için, herkes tek kullanımlık plastik parçalardan kaçınarak ve plastiklerin geri dönüşümünü sağlayarak okyanuslardaki plastik kirliliği konusunda şimdi bir şeyler yapabilir.
Kaynaklar:
Bait and switch: Anchovies eat plastic because it smells like prey, https://theconversation.com/bait-and-switch-anchovies-eat-plastic-becaus...
Odours from marine plastic debris induce food search behaviours in a forage fish
Matthew S. Savoca, Chris W. Tyson, Michael McGill, Christina J. Slager
Proc. R. Soc. B 2017 284 20171000; DOI: 10.1098/rspb.2017.1000. Published 16 August 2017