İnsanlar için bir dili oluşturan temel yapıtaşı sözcükler. Sözcüklere insan dışındaki diğer hayvanların sesli iletişiminde rastlanmıyor. Tonlama ise konuşma aracılığıyla bilginin nakli sırasında kullanılan bir diğer yöntem. Örneğin övgü sözcüklerinin daha yüksek ve değişken ses perdeleriyle iletildiği biliniyor. İnsanlar konuşmaları, hem sözcükler hem de tonlamalar aracılığıyla anlıyorlar. İnsan beyninde konuşmalar işlenirken, sözcükler ve tonlamalar ayrı ayrı analiz ediliyor ve ardından birleştirilerek konuşmanın bütünlüklü içeriğine ulaşılıyor. Farklı canlı türlerinde yapılan karşılaştırmalı çalışmalar ile bu yetinin evrimsel geçmişi aydınlatılmaya çalışılıyor.

Macaristan'daki bir ekip tarafından yürütülen çalışmada köpeklerin de sözcük ve tonlamayı içeren bu iki mekanizmayı kullanıp kullanmadığı araştırıldı. Çalışma kapsamında köpeklere eğitmenlerinin ses kayıtları dinletilirken beyin aktiviteleri de manyetik rezonans görüntüleme (MRI) tekniğiyle izlendi. Eğitmenler ses kayıtlarında sözcük ve tonlamaları farklı kombinasyonlar halinde kullandılar. Örneğin, övgü sözcüklerini önce övgü tonlamasıyla, ardından tarafsız bir tonlamayla, tarafsız sözcükleri de sırasıyla övgü tonlamasıyla ve tarafsız bir tonlamayla dile getirdiler.

Bu kombinasyonları dinleyen hayvanların beyin aktivitelerini gösteren MRI sonuçları, köpeklerin insanlardakine benzer şekilde beynin sol yarımküresini kullanarak tonlamadan bağımsız olarak sözcükleri işlediklerini ve sözcükleri tanıdıklarını gösterdi.

Köpeklerin tonlamaları da sözcüklerden ayrı işlediği ve bu süreçte insanlardaki gibi beynin sağ yarımküresindeki işitme ili ilgili bölgeleri kullandıkları görüldü. Son olarak, sözcük ve tonlamalardaki övgünün birbiriyle tutarlı olduğu durumlarda, beyindeki ödül ile ilişkili bölgelerde aktivite artışı görüldü. Bu da köpeklerin insanlara benzer şekilde iki farklı analiz sürecini birleştirerek konuşmanın içeriğini değerlendirebildiğini gösteriyor.

Sonuç olarak, köpeklerin hem insanların kullandığı sözcükleri hem de tonlamaları anladığı görülüyor. Evcilleştirme sürecindeki seçilim köpeklerde bu yetinin ortaya çıkmasını sağlamış olabilir. Ancak araştırmacılar, beyindeki konuşmaya bağlı yarımküre asimetrilerinin bu kadar kısa bir sürede evrilemeyeceğini düşünüyorlar. Bu nedenle, sözcük dağarcığı oluşumunu, dilin ortaya çıkmasını takiben gelişen ve sadece insanlara özgü olan bir yetiden çok, gelişigüzel ses dizilerini anlamlar ile ilişkilendirmeye yarayan, çok daha eski bir fonksiyon olarak tanımlıyorlar.

İlgili makale: Andics, vd.,  Neural mechanisms for lexical processing in dogs. Science, 2016; DOI:10.1126/science.aaf3777