Popular Science’ta yer alan, “Bu tuhaf, küçük beyaz kayada nelerin saklı olduğunu kim bilir” başlıklı makaleyi soL okurlarıyla paylaşıyoruz.

***

NASA’nın Dawn misyonu 6 Mart’ta Ceres’e ulaştığında bu, cüce gezegene ilk yakından bakışımız olacak. Uzay aracı önümüzdeki birkaç yılı bu kocaman kayanın yörüngesinde geçirerek onu fotoğraflayacak, iç kısmını tarayacak ve gezegenlerin nasıl oluştuğu konusunda sonuçlar çıkarmaya çalışacak. Bilim insanları orada ne bulacağımızı tam olarak bilmiyor. Kısa bir süre öncesine kadar aşağıdaki görüntü, Ceres’in alabildiğimiz en iyi resmiydi.

2003 ve 2004’te Hubble teleskopundan alınan görüntü. (NASA/ESA)

KRİYOVOLKANLAR

Herschel teleskopu Ocak 2014’te Ceres üzerinde su buharı bulutları saptadı. Gözlemler, cüce gezegenin yüzeyindeki iki ayrı konumdan saniye başına 13,2 pound (5,9 kg) su püskürttüğüne işaret ediyordu. Bu donmuş buhar, kriyovolkanlardan, yani lav yerine donmuş materyaller püskürten volkanlardan kaynaklanıyor olabilir.

BİR ATMOSFER

Ceres yüzeyinde buhara süblimleşen buz ve kriyovolkanlardan (eğer varlarsa) gelen materyal, küçük gezegenin ince bir atmosferinin bulunmasını sağlıyor olabilir.

VOLKANLAR

Fotoğrafta Venüs yüzeyinde bulunan bir volkan görülüyor (NASA/JPL/ESA).

Dawn, Ceres’e doğru yakınlaştıkça, yüzeyinde iki parlak nokta belirgin hale geldi. Bu noktalar ışığı küçük gezegenin geri kalanından daha fazla yansıtıyor ve bilim insanları bunun neden böyle olduğu konusunda kesin bir fikre sahip değiller. Bu durum, buz gibi parlak bir malzemenin bu noktalarda yoğunlaşmasına bağlı olabilir. Ya da bu noktaların “volkan benzeri bir kökeni” olabilir.

AYLAR

Dawn misyonunda görevli bilim insanlarından Marc Rayman Popular Science’a “Evet, Ceres’in ayları olabilir” diyor. “Astronomlar [Ceres’e] Hubble ile ve yeryüzündeki teleskoplarla bakmış olsalar da herhangi bir uydu göremediler. Ancak Ceres’in bir ya da birkaç uydusunun olması gayet mümkün. Dawn, ilk kez çok uygun bir gözetleme konumunda Ceres’i gözleyecek. Eğer yarım milden daha büyük bir aya sahip olsaydı teleskopik incelemelerde bu bulunurdu.”

YÜZEYİN ALTINDA BİR OKYANUS

Yüzeyi soğuk ve buzla kaplı olması beklense de Ceres’in yer altında bir okyanusa sahip olması mümkün. Dawn, Ceres’in çekim alanını haritalayarak kütlenin küçük gezegenin çekirdeği boyunca nasıl dağıldığını aydınlatarak, belki de Ceres’in buzla kaplı kabuğunun altında su olup olmadığı sorusuna yanıt verecek.

TAZE KRATERLER

Rayman, “Taze kraterler, yüzeyin altına ne olduğuna dair doğrudan bir bakış sağlayabilir” diyor. Ekip, bu kraterlerin oluşmasına neden olan şeyin yüzey altındaki buzun bir kısmını açığa çıkarması durumunda, bunu su buharına dönüşüp uzayda kaybolmadan incelemek istiyor.

YAŞAMIN İPUÇLARI

Bu uzak bir ihtimal ama astrobiyologlar Ceres’in içerisinde sıvı halde bir okyanusun saklı olması durumunda küçük gezegenin alışılmadık yaşam formlarına ev sahipliği yapıyor olabileceğini düşünüyor. Ceres üzerinde yaşayan bir şeyler varsa muhtemelen Dawn bunu saptayamayacak. Ancak uzay aracı yaşam açısından uygun koşullar olup olmadığını inceleyerek daha sonraki misyonlara yardımcı olabilir.

BİR GEZEGEN

Ceres 200 yıl önce ilk kez keşfedildiğinde gezegen, büyük bir asteroid ve bir cüce gezegen olarak farklı şekillerde kategorize edildi. Statüsü 2006’da, bilim insanları Plüton’un gezegensel kimliği üzerine tartışırken bir kez daha gündeme geldi. Uluslararası Astronomi Birliği bir nesnenin “gezegen” olarak adlandırılabilmesi için, yörüngesindeki her şeyi tahliye etmeye yetecek bir çekim gücüne sahip olması gerektiğine karar verdi. Plüton da Ceres de bu testten geçemedi, ancak bilim insanları Ceres’in yakından çekilecek görüntülerinin ona yeniden tam bir gezegen statüsü kazandırmasını umuyor.