Doğumsal (konjenital) kalp hastalıkları, hamilelik sırasında bebek kalbi gelişimindeki hatalardan kaynaklanıyor ve erken yaşta çocuk ölümlerinin yaygın bir sebebi. Yaklaşık 100 çocuktan biri bu tip sorunlarla doğuyor.
Anne yaşının bebekte kalp hastalıkları için bir risk etmeni olduğu farkedilmişti. Sorunun bir kaynağı, annenin yumurtasında yaşla birikebilen genetik değişimler. Örneğin ilerleyen yaşla birlikte, annede fazladan bir kromozom taşıyan yumurtaların sayısı artıyor ve bebek Down Sendromlu doğabiliyor. Böyle çocuklar ciddi kalp hastalıklarından muzdarip olabiliyor.
Yeni bir çalışma ise, yumurtadaki kromozom mutasyonlarından bağımsız olarak, annenin kendi beden yaşının, bebek kalbi gelişimi için önemli olduğunu gösterdi.
Missouri'den araştırmacılar, annenin sıhhati ve yumurtanın sıhhatini ayırdedebilmek için bir fare modeli kullandılar. Bu fareler kalp gelişimiyle ilgili bir gende bir mutasyon taşıyor, ama hafif bir mutasyon. Öyle ki mutant fareler, genç annelerden doğduklarında sağlıklılar. Ama anneleri yaşlıysa, kalp gelişimleri bozuk oluyor (aynı gende benzer mutasyonlar insanda da görülüyor).
Peki ama sorun yaşlı anneler mi, yaşlı annelerin yaşlı yumurtaları mı?
Ekip, önce yaşlı annelerin yumurtalarını genç annelere aktardı. Konjenital kalp hastalığının kaynağı yaşlı yumurtalar olsaydı, bu durumda bebekler yine hasta olurdu. Ama bebekler %90 sorunsuz doğdu.
Ekip sonra, genç farelerin yumurtalarını yaşlı annenelere aktardı. Bu sefer bebeklerin yalnızca %80’i sağlıklıydı. Yumurta genç olsa bile, taşıyıcı anne yaşlı olunca, konjenital kalp hastalığı sıklığı artmıştı.
Bu sonuç, sorunun anne sıhhatinden kaynaklandığına işaret etti. Ama sıhhatin hangi öğesi? Bunu cevaplamak için araştırmacılar, olağan şüphelilerden olan anne kilosunu test etti. Fareler de yaş ilerledikçe şişmanlar. Genç annelere yağlı diyet uygulayarak bebeklerini incelediler, ama bebekler sağlıklıydı. Demek ki sorun şişmanlık değildi.
Araştırmacılar alternatif olarak egzersizin etkisine baktılar. Annelerin kafeslerine dilediklerinde içinde koşabilecekleri koşu çemberleri yerleştirildi. Ve dilediklerince koşabilen annelerin, doğurdukları bebeklerin kalplerinin sorunsuz olduğunu bulundu!
Dahası, fareler egzersize geç yaşta başlasalar bile, anneler yine de spor sayesinde sağlıklı bebek doğuruyorlardı.
Makale, bazı hastalıklar için genetik risk faktörü taşıyan bireylerin, spor gibi basit çevresel önlemler sayesinde bu riskleri büyük ölçüde ortadan kaldırabileceklerini ima etmesi açısından dikkat çekici.
Sonuçlar, iş saatlerinin kısalmasının ve spor gibi faaliyetlere daha fazla zaman ayrılmasının, yalnızca bugünün kuşaklarını değil, gelecek kuşakları da daha sağlıklı kılabileceğine işaret ediyor.
Öte yandan sporun, anne fizyolojisinde tam olarak ne tip değişimlere yol açarak bebek gelişimini olumlu etkilediği ve risk mutasyonunun etkisini ortadan kaldırdığı, araştırılmayı bekliyor.
İlgili makale: Schulkey v.d., 2015, Nature, "The maternal-age-associated risk of congenital heart disease is modifiable", dx.doi.org/10.1038/nature14361