Akademik kariyer yapmak zorlu bir süreç. Önce yeterli puanları alarak yüksek lisansa başlıyorsunuz. Yüksek lisansı tamamladıktan sonra yine yüksek lisansta olduğu gibi benzer sınav aşamalarından geçerek doktoraya başlıyorsunuz. Ders aşaması, yeterlilik süreci, tez aşaması…Özetle, akademik kariyere giriş ve sonrası bir hayli yoğun ve uzun bir yolculuk. Hatta bu uğurda akıl sağlığınızdan bile olabilirsiniz. Yapılan araştırmalar, akademik kariyer yapan öğrenciler arasında psikolojik problemlerin arttığına dikkat çekiyor. Eğitim sürecinin zorluğunun yanı sıra mobbing, güvencesiz çalışma koşulları, gelecek kaygısı bu sorunlara zemin hazırlayan en büyük etmenler olarak öne çıkıyor.
MOBBİNG
Mobbing (TDK’ya göre bezdiri), kısaca bir veya birkaç kişinin bir diğer kişiye uyguladığı sistematik psikolojik bir baskı olarak tanımlanabilir (1). Üniversitelerin, özel sektöre ya da diğer kamu kurumlarına göre daha özgür oldukları düşünülse de psikolojik baskı bu alanda da bir hayli yaygın.
Ankara, İstanbul ve İzmir illerinde 481 öğretim üyesi (araştırma görevlisi ve yardımcı doçent) ile yapılan anket çalışması, dört öğretim üyesinden birinin mobbinge uğradığı bildirildi. Çalışmada, araştırma görevlilerinin, en sık karşılaştıkları psikolojik taciz davranışları ise, yetenek ve becerilerinden daha düşük düzeyde işler verilmesi, anlamsız işler yapmalarının istenmesi, fikirlerinin dikkate alınmaması, altından kalkamayacakları kadar iş yükü verilmesi ve katkılarının göz ardı edilmesiydi (2). Türkiye’de araştırma görevlileri arasında yapılan başka bir araştırmada, yüksek lisans yapan araştırma görevlilerinin doktora yapanlara göre, bekâr araştırma görevlilerinin ise evli olanlara göre, iş yerinde daha fazla duygusal tacize maruz kaldıklarını düşündükleri sonucuna varılmış (3).
Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Anabilim Dalı'nda araştırma görevlisi Murat Elbay, 2013 yılında intihar etmiş ve ardında bıraktığı notta şu cümlelere yer vermişti: “Ölümümden kimse sorumlu değildir. En çok babamı üzeceğim için üzgünüm. Hayattan zevk almıyorum. İş yerinde de mutlu değilim. Başarılı olduğumu düşünmüyorum” (4). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nde araştırma görevlisi olan ve anksiyete bozukluğu teşhisi ile psikolojik tedavi gören Yunus Emre Kılıç da 6'ncı kattaki evinin penceresinden atlayarak 2016 yılında intihar etmişti (5). Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari İlimler Fakültesi Ekonometri Anabilim Dalı'nda görev yapan ve sözleşmesi yenilenmeyen araştırma görevlisi Mehmet Fatih Traş bunalıma girmiş ve geçtiğimiz yıl yaşamına son vermişti (6).
ÖNCEDEN KİMİN ALINACAĞI BİLİNEN KADRO İLANLARI
Akademik kariyer yaparken kadronuz varsa şanslısınız. Zira kadro için yıllarca beklemeniz gerekebilir. Kadro açılsa bile girip giremeyeceğiniz şüpheli. Her şey usulüne göre olsa bile önünüzü tıkayan bazı engellerle karşılaşabilirsiniz. ‘Adrese teslim kadro ilanları’ bunların açık bir örneği.
Geçtiğimiz yıl Isparta’daki Süleyman Demirel Üniversitesi’nin yayımladığı “Öğretim Üyesi Alımı İlanı”nda, Fen-Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Anabilim dalına öğretim üyesi alınacağı bilgisi paylaşılmıştı. Üniversite’nin kadro vereceği öğretim üyesi için koyduğu şarta göre yalnızca bir kişinin bu alanda çalışma yaptığı görüldü (7). Rize’deki Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin akademik personel alımı için verdiği ilanda, bu görevlere alınmasına önceden karar verilen akademisyenlerin adı da yanlışlıkla yazılmıştı. Her ne kadar durumdan haberi olmadığını söylese de bu olayın sonunda rektör istifa etmek zorunda kalmıştı (8). Maalesef bu gibi örnekleri çoğaltmak mümkün.
AKADEMİK KARİYER ÇABASI VE PSİKOLOJİK SORUNLAR
Gerek eğitim-öğrenim sürecinin zorluğu gerekse akademik kariyer sürecinde karşılaşılan yukarıda bahsi geçen durumlar ve gelecek kaygısı, yüksek lisans ve doktora öğrencileri arasındaki psikolojik problemlerin görülme sıklığının artmasına neden oluyor. Bu konuya dikkat çeken araştırmaların sayısı da gün geçtikçe artıyor.
Geçtiğimiz yıl yayımlanan Belçika’da yapılmış bir araştırmada, 2 doktora öğrencisinden birinin psikolojik sorununun olduğu; 3’te 1’inin depresyon gibi yaygın görülen ruhsal bozukluklar açısından risk altında olduğu sonucuna ulaşılmış. Gerginlik, mutsuzluk, yoğun kaygının getirdiği uyku sorunları, zorlukların üstesinden gelememeye ilişkin tedirginlik ve günlük aktivitelerden keyif alamama ise öğrencilerde görülen en yaygın bulgular olarak öne çıkıyor (9).
Geçtiğimiz ay Nature Biotechnology’de yayımlanan ve 26 ülkeden yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin katılımıyla gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, öğrenciler arasında anksiyete ve depresyon oldukça yaygın, hatta bu tür psikolojik sorunları yaşama sıklıkları genel popülasyona göre 6 kattan daha fazla (10). Araştırmacılar ayrıca cinsiyet, iş-sosyal hayat dengesi ve danışman tatmini gibi faktörlere göre bu sorunların görülme sıklıklarını araştırdıklarında, transgender ve kadın öğrencilerde erkeklere göre anksiyete ve depresyonun daha sık görüldüğü; sağlıklı bir iş-sosyal hayat dengesinin daha sağlıklı ruh haliyle ilişkili olduğu; danışmanı kendisiyle güçlü, destekleyici, olumlu ve sağlıklı iletişim kuran öğrencilerde daha az anksiyete ve depresyon gözlemlemişler.
Kaynaklar
1- https://www.medikalakademi.com.tr/mobbing-nedir-nasil-ispatlanir-neler-y...
2-http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/dergiler/makaleler/629/sayi_629_makal...
3-http://dergipark.gov.tr/download/article-file/46456
4-http://haber.sol.org.tr/kent-gundemleri/oyp-sistemine-ilk-kurban-verildi...
5-http://www.hurriyet.com.tr/arastirma-gorevlisi-intihar-etti-37296463
6-http://www.hurriyet.com.tr/universiteden-ilisigi-kesilen-arastirma-gorev...
7- https://www.birgun.net/haber-detay/adrese-teslim-ilan-176763.html
8-https://odatv.com/rteu-rektoru-ilan-olayinda-eski-yardimcisini-sucladi-g...
9-http://haber.sol.org.tr/bilim/toplum-bilimleri/akademik-kariyer-cabasi-d...