Özgür irade bir illüzyon mu?

Özgür irade ile ilgili olarak son yıllarda yürütülen sinir bilimleri çalıșmaları davranıșın kökenlerine alıșılagelmișten farklı bir açıklama getirmektedir.

Çiğdem Gelegen/bilimsoL

Ufak bir mahallede oturan hayatında bașarısız bir erişkin erkek, çok da önemli olmayan varolușunu cinayet ișleyerek anlamlılaștırmaya karar verir. Yıllardır oturduğu mahalledeki bir bara giderek, barda içkilerini yudumlayan diğer mahalle sakinlerini büyük bir soğukkanlılıkla teker teker öldürür.

Nick Cave and the Bad Seeds’in 1996 yılında piyasaya sürülen Murder Ballads albümünde (Cinayet Şarkıları) 14 dakika süren O’Malley’s Bar (O’Malley’in Barı) adındaki șarkısına konu olan cinayetlerin detayları bu șarkıda büyük bir incelikle anlatır. Şarkının bir yerinde Nick Cave șöyle der:

"As he screamed, 'You are an evil man!'
And I paused a while to wonder
'If I have no free will then how can I
Be morally culpable?' I wonder"

"Bana 'Sen bir șeytansın' diye bağırırken
Bir ara durdum ve kendi kendime sordum
'Eğer özgür iradem yoksa o zaman nasıl
Ahlaki olarak suçlu olabilirim' merak ederim"

Peki burda Nick Cave’in “özgür irade” dediği şey nedir? Önce tanımı konusunda anlaşmak için sözlüğe bakarak başlayalım: Oxford sözlüğünde “herhangi bir gereklilik baskısı olmadan ve kaderden bağımsız olarak hareket edebilme yetisi kișinin kendi düșüncelerine göre hareket edebilme yetisi” olarak tanımlanan “Özgür irade” (free will) kavramı üzerine filozoflar, din adamları ve hukukçular yıllardır farklı görüșler ileri sürmüștür. İnsanoğlunun özgür iradesi olup olmadığı üzerine odaklanan bu tartıșmalara son dönemlerde sinir bilimleri uzmanları da dahil olmuș ve bu temel soruya yanıt vermeye yardımcı olacak yeni kavramlar geliștirip yeni teknolojiler kullanarak geliștirdikleri kavram ve hipotezleri test etmișlerdir. Nedir soru? Attığımız her adımdan, yaptığımız her hareketten biz mi sorumluyuz? Yoksa verdiğimiz her karar biz farkına varmadan önce bașka süreçler tarafından belirlenmiș midir?

Haberin devamına buradan ulaşabilirsiniz.