soL Günümüz dünyasında yazılımlar fikir eseri olarak kabul edilir ve eserin yaratıcısına "telif hakları" verirler. Yazılımın yaratıcısı da bu haklarını lisanslar vererek dağıtır. Özgür yazılım sahipli yazılımdan bu noktada farklılaşır. Özgür yazılımın yaratıcısı yazılım üzerinde bu tip bir hak iddiasında bulunmaz ve yazılımın lisansına kullanım için yazılımın özgürlüğünü şart koşan maddeler koyar.
Özgür yazılımın kullanıcısına verdiği ve kaldırılamayacak olan özgürlükler yazılımı çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleridir.
Özgür yazılımlar için din, dil ve ırk yoktur. Renk ve sınıftan bağımsız olarak insanlar bu özgürlüklerini diledikleri gibi kullanırlar.
Özgür yazılımlar değiştirme özgürlüğü gereği açık kaynak kodlu yazılımlardır. Kaynak kodu alınarak değiştirilen yazılımlar da kullanım lisansı gereği özgür yazılım olurlar. Bu özelliğin sonucu olarak özgür yazılım dünyası sürekli olarak büyüme eğilimindedir. Yine bu özellik ile sahipli yazılım ve özgür yazılım dünyaları kesin çizgilerle birbirlerinden ayrılmışlardır, hiçbir şekilde birbirlerinin parçalarını kullanamazlar.
2000'li yıllardan önce özgür yazılım geliştirmek kadar kullanmak da idealist olmayı gerektiriyordu. Günümüzde taşınabilir ve masa üstünden sunucu bilgisayarlarına kadar pek çok alanda özgür yazılım kolay kullanım olanakları sunmaktadır.
Her ne kadar özgür yazılımlar Windows gibi sahipli işletim sistemlerinde kullanılabilseler de özgür yazılım denince akla Linux tabanlı işletim sistemleri gelir. Linux kendi başına bir işletim sistemi olmayıp özgür yazılım lisansına sahip bir işletim sistemi çekirdeğidir. Bu çekirdeği kullanarak geliştirilen Ubuntu, Fedora gibi yaygın işletim sistemlerinin yanı sıra Pardus gibi Türkiyeli işletim sistemleri mevcuttur.
Nasıl başlanır?
Linux tabanlı bir işletim sistemi kullanmaya başlamak için öncelikle onun bilgisayarımıza kurulması gerekir. Buradaki ilk adım işletim sisteminin seçilmesidir. Bu seçim kritik önem taşır. Seçimde kullanımın yaygınlığı ipucu olabilir, Ubuntu işletim sistemi diğerlerine göre daha yaygın olarak kullanılmaktadır. Seçilen işletim sisteminin kurulum dosyası internetten ücretsiz olarak indirilerek kurulum CD'si yapılabilir.
Bilgisayarda Linux tabanlı işletim sistemi üç şekilde yer alabilir.
1- Bilgisayarda yalnızca Linux tabanlı işletim sistemi bulunması. Bu kurulum açısından en kolay yöntemdir ve Windows gibi sahipli bir işletim sistemine o bilgisayar üzerinde hiçbir zaman ihtiyaç duyulmayacağı durumda kullanılır.
2- Bilgisayarda hem Linux hem de sahipli işletim sisteminin bulunması ve bilgisayar açılırken bunlardan birinin seçilmesi. Bu kurulum yöntemine Windows'ta kullandığımız bir yazılımın Linux'ta karşılığını bulamadığımızda başvururuz. Nadir de olsa bazen Linux'un bilgisayardaki bazı cihazları tanımadığı durumlarda da bu yöntem kullanılır.
3- Bilgisayarda kullanılan Windows gibi sahipli işletim sistemine Linux'un bir sanal makina yazılımı üzerinden kurulması. Bu yöntemle kurulan sistemde aynı anda iki işletim sistemi çalışır durumda olur ve sistem kaynaklarını paylaşırlar. Bu yüzden performans düşer. Bu yöntemin önemli bir sakıncası da hali hazırda var olan sanal makina yazılımının özgür yazılım olmamasıdır.
Linux kullanmayı düşünmeyenler için internet tarayıcısı Firefox da özgür yazılımla tanışmak için bir fırsat olabilir. Kelime işlemciden sunum hazırlama uygulamasına kadar ofis uygulamalarını içeren özgür yazılım Openoffice ise rakibine göre bedava olma avantajına sahiptir.
Bilgisayar yazılımları, angaryaları üstlenip sorunları çözer, dünyanın dört bir yanına erişirler, kritik noktalarda kullanılırlar. Açık ve incelenebilir kodları ile özgür yazılımlar, sahipli yazılımlardan çok daha güvenilir ve kullanışlıdır.